Ön-Türkçe/Söz dağarcığı

Beşinci Ön-Türkçe dersine hoş geldiniz!

Söz dağarcığı

Lir grubunun hala yaşayan bir dile sahip olması Ön-Türkçe için söz dağarcığını geniş tutmaktadır. Farklı yapılandırmalar olsa da birbirlerine yakındırlar. Bu bizi Hiung-nu Türkçesine çok yakın bir dile götürür.

Ancak, bilinçsizce yapılan Ortak Türkçe ve Altayca yapılandırmalarına güvenmemek gerekir. Bu şekilde bilgi kirliliğinin önüne geçebilirsiniz.

Ön-Türkçe'deki dört öge

su - *sub
toprak - *toprak
ateş - *ōt
rüzgar - *yẹl

Doğu Asya bozkırlarında göçebe bir hayat süren halklar için sözcükler kısadır. Bu yaşam tarzı ve çeşitli faktörler nedeniyle insanlar bir veya iki heceli köklere sahip sözcükler oluşturmuşlardır. Uzun sözcükler yalnızca son eklerle sağlanır. Yiyecek ve hayvan adları da kısa sözcüklerden oluşur.

Ön-Türkçe'de yiyecekler

buğday - *bodagay
arpa - *arpa
darı - *tạrïg
yumurta - *yumurtka
tuz - *tūŕ
soğan - *sogan
tavuk - *tiakïgu
et - *et
süt - *sǖt
bal - *bạl
yağ - *yāg
kiraz - *yidge (karmaşık)
çilek - *yidgelek (karmaşık)
kuş kirazı - *yïmurt
meyve, sebze - *yẹ̄miĺč

Günümüz Türk dillerinde eski Ortak Türkçe *čiye sözcüğü ile Ön-Türkçe *yidgelek sözcüğü harmanlanmıştır. Bu nedenle kalıtımlarda karışıklık yaşanmaktadır.

Ön-Türkçe'de hayvanlar

at - *ăt
tay - *kulum
inek - *ingek
buzağı - *buŕagu
köpek - *it
kurt - *bȫrü
tilki - *tilkü
öküz - *öküŕ
boğa - *buka
kurt - *kūrt
kuş - *kuĺ
küçük kuş - *torgay
şahin, doğan - *kïrguy
kartal - *bürküt
balık - *bālïk
yayın - *yāyïn
sazan - *sāŕgan
aslan - *arsïlan
yılan - *yï̄lan
sinek - *siŋek
arı - *ārï
böcek - *koŋuŕ
böcek - *bȫg
elk geyiği - *bulan
teke - *teke
koyun - *sarïk
eşek - *eĺgek (/eĺčgek)

...

Hayvanların bu dilde çok geniş bir yelpazesi vardır. Konuşulduğu yıllar düşünüldüğünde bu hiç de garip değildir.

Kaynakça

Sıradaki ders: İyelik, Belirtme ve Yönelme halleri