Özbekçe/Ders 2

Diyaloglar

[

Uzbek Dialogue • Ders 2 • audio: upload • upload (131 + 142 kb • help) Greetings
	Birinci Diyalog
Aziz	Eshiting va gapni yozing.
Mike	Iltimos, sekin o’qing.
Aziz	Xo’p Siz meni tushunyapsizmi?
	İkinci Diyalog
Mike	Men bu gapni tushunmayman.
Aziz	Qaysi gapni?
Mike	"Sog’ bo’ling!" nima degani?
Aziz	Bu - yaxshi tilak. Siz uni do’stlaringizga aytishingiz mumkin
	Üçüncü Diyalog
Aziz	Mayk, yakshanbada siz qayerda bo’ldingiz?
Mike	Yakshanbada men uyda bo’ldim.
Aziz	Siz uyda nima qildingiz?
Mike	Men kitob o’qidim, televizor ko’rdim va do’stimga xat yozdim.

Vokabüler

[

Uzbek Dialogue • Ders 2 • audio (upload) Vocabulary
eshiting	dinleyin (kibar, emir kipi)
va	ve
gap	cümle
gapni	cümleyi (belirtme hali)
yozing	yazın (emir kipi)
iltimos	lütfen
sekin	yavaş
o’qing	okuyun (emir kipi)
o’qiyman	okurum / okuyorum / okuyacağım (geniş-gelecek zaman)
siz	siz
meni	beni (belirtme hali)
tushunyapsizmi?	anlıyor musunuz?
bu	bu
tushunmayman	anlamam / anlamıyorum / anlamayacağım (geniş-gelecek zamanın olumsuzu)
qaysi?	hangi? hangisi?
sog’	sağ
bo’ling	olun (kibar, emir kipi)
sog’ bo’ling	sağ olun
nima degani?	ne demek?
tilak	dilek
uni	onu (zamir, belirtme hali)
do’stlaringizga	dostlarınıza (iyelik, yönelme hali)
aytishingiz	söyleyişiniz / söylemeniz (iyelik)
mumkin	mümkün
yakshanbada	Pazarda (bulunma hali)
qayerda?	nerede?
bo’ldingiz	oldunuz / idiniz (görülen geçmiş)
uyda	evde (bulunma hali)
bo’ldim	oldum / idim (görülen geçmiş)
nima?	ne?
qildingiz	kıldınız / yaptınız (görülen geçmiş)
kitob	kitap
o’qidim	okudum (görülen geçmiş)
telivizor	televizyon
ko’rdim	seyrettim (görülen geçmiş)
do’stimga	dostuma (iyelik, yönelme hali)
xat	mektup
yozdim	yaxdım

Gramer ve Vokabüler Açıklamaları

Diyalog 1 için

Özbekçede mastar fiilin köküne -moq ekleyerek yapılır:

[

Uzbek Examples of -moq • Ders 2 • audio (upload)
eshitmoq	dinlemek
yozmoq	yazmak
o’qimoq	okumak

Mastar veya başka bir sonek olmadan, Özbekçe fiil kökü ikinci teklik şahıs ya da samimi hatta bazen kaba emir anlamı taşır.

[

Uzbek Examples • Ders 2 • audio (upload)
eshit!	dinle!
yoz!	yaz!
o’qi!	oku!

Kibar bir emri ifade etmek için, fiilin kökü ünsüzle bitiyorsa -ing; ünlüyle bitiyorsa -ng eki fiil köküne eklenir.

[

Uzbek Examples • Ders 2 • audio (upload)
eshit+ing	dinleyin
yoz+ing	yazın
o’qi+ng	okuyun

Gapni yozing cümlesinde -ni soneki belirtme durumu işlevindedir. Çoğu kez Türkçedeki -(y)I, -(y)U; -(n)I, -(n)U ile aynı biçimde kullanılır:

[

Uzbek Examples • Ders 2 • audio (info •4 kb • help) Suffix -ni 0
gapni yozing
cümle+yi yaz+ın
(Cümleyi yazın!)

Telaffuz Notları

Özbekçe ng Anadolu ağızlarındaki nazal n sesinden daha çok 'n' ve 'g' ünsüzlerinin yanyana telaffuz edilmesi gibi bir ses verir. Özbekçede emir sözleri son hecede düşen bir tonlamayla telaffuz edilir:

[

Uzbek Examples • Ders 2 • audio (upload)
sekin o’qing	yavaş okuyun

Diyalog 2 için

Bir fiilin olumsuz şekli -ma sonekinin fiil köküne eklenmesiyle yapılır. Zaman ve şahıs ekleri bundan sonra gelebilir.

[

Uzbek Example • Ders 2 • audio (upload) Negative of a verb (-ma suffix)
yoz!	yaz!	yozma!	yazma!
o’qi!	oku!	o’qima!	okuma!

Tushunmayman kelimesi geniş-gelecek zamanda bir olumsuz fiildir ve anlamam ya da anlamayacağım anlamına gelir. Fakat bazen Türkçede şimdiki zamanla da karşılık bulabilir: anlamıyorum. Bu olumsuz biçim fiilin olumsauz şekline -y soneki getirilerek yapılır:

[

Uzbek Examples • Ders 2 • audio (upload) The negative of a verb (-ma suffix) and present-future tense (-y suffix)
tushun+ma+y+man	anla+ma+-/-acak/-yor+ben	anlamam / anlamıyorum / anlamayacağım

Türkçede olduğu gibi ismi nitelendirmek için sıfatlar her zaman addan önce gelir:

[

Uzbek Example • Ders 2 • audio (upload)
yaxshi tilak
iyi dilek

Aytishingiz mumkin (Söyleyebilirsiniz) isim-fiil aytishingiz (söyleyişiniz) ile mumkin (mümkün) kelimesinin birlikte kullanılmasıyla ifade edilir.

Sog’ bo’ling! (Sağ olun) Özbekler'in birbirlerine veda ederken kullandıkları bir ifadedir.

Diyalog 3 için

Bulunma halie eki -da çoğu kez Türkçedekiyle aynı işlevde kullanılır. Ünlü ve ünsüz uyumuna göre değişmez.:

[

Uzbek Example • Ders 2 • audio (upload) Negative of a verb (-ma suffix)
uy	ev	uyda	evde
yakshanba	Pazar	yakshanbada	Pazarda / Pazar gününde

O’qidim (okudum), qildingiz (kıldınız / yaptınız) gibi fiil şekilleri görülen geçmiş zaman eki -di'yi içermektedir. Bu ek, fiil köküne eklenerek bir eylemin somut bir şekilde ve yakın bir zamanda tamamlandığını belirtir.

[

Uzbek Examples • Ders 2 • audio (upload)
xat yozdim	mektup yazdım (ve onu yazmayı bitirdim)

Cümle Kalıpları

Bir kelime vurgulanacaksa genellikle yüklemden önce söylenir:

[

Uzbek Examples • Ders 2 • audio (upload)
Yakshabada men uyda bo’ldim	Men uyda yakshanbada bo’ldim
Pazar+da ben ev+de idi+m	Ben ev+de Pazar+da idi+m
Pazar günü ben evdeydim.	Ben evde Pazar günü idim.

Özbek Atasözü

[

Uzbek Proverb • Ders 2 • audio (upload)
Sog’ tanda -- sog’lom aql
Translation: Sağlıklı bir vücut sağlıklı bir akıldır.
Türkçedeki Sağlam kafa sağlam vücutta bulunur. sözüne benzemektedir.