| Casus
|
Özbekçe
|
Türkçe
|
| Nom. |
uy |
ev
|
| Akk. |
uyni |
evi
|
| Dat. |
uyga |
eve
|
| Lok. |
uyda |
evde
|
| Abl. |
uydan |
evden
|
| Gen. |
uyning |
evin
|
Yukarıda görülen -ni /ni/, -ga /gä/, -da /dä/, -dan /dän/, -ning /niñ/ ekleri (yani Suffixler) ses uyumuna göre değişmez!
Çokluk eki: -lar
- uylar: evler
- tillar: diller vs.
Kishilik Olmoshi:
| Özbekçe
|
Türkçe
|
Özbekçe
|
Türkçe
|
| Men |
Ben |
Biz |
biz
|
| Men o'quvchiman |
ben öğrenciyim |
Biz o'quvchimiz |
biz öğrenciyiz
|
| Men o'quvchi emasman |
ben öğrenci değilim |
Biz o'quvchi emasmiz |
biz öğrenci değiliz
|
| Men o'quvchi edim |
ben öğrenciydim |
Biz o'quvchi edik |
biz öğrenciydik
|
| Men o'quvchi emas edim |
ben öğrenci değildim |
Biz o'quvchi emas edik |
biz öğrenci değildik
|
| Sen |
sen |
Siz |
siz
|
| Sen o'quvchisang |
sen öğrencisin |
Siz o'quvchisiz |
siz öğrencisiniz
|
| Sen o'quvchi emassang |
sen öğrenci değilsin |
Siz o'quvchi emassiz |
siz öğrenci değilsiniz
|
| Sen o'quvchi eding |
sen öğrenciydin |
Siz o'quvchi edingiz |
siz öğrenciydiniz
|
| Sen o'quvchi emas eding |
sen öğrenci değildin |
Siz o'quvchi emas edingiz |
siz öğrenci değildiniz
|
| U |
O |
Ular |
onlar
|
| U o'quvchi(dir) |
o öğrencidir |
Ular o'quvchi(lar)(dir) |
onlar öğrencidir
|
| U o'quvchi emas(dir) |
o öğrenci değildir |
Ular o'quvchi emas(dir)(lar) |
onlar öğrenci değildir
|
| U o'quvchi edi |
o öğrenciydi |
Ular o'quvchi edi(lar) |
onlar öğrenciydi
|
| U o'quvchi emas edi |
o öğrenci değildi |
Ular o'quvchi emas edi(lar) |
onlar öğrenci değildi
|
Yukarıda görülen -man /män/, -san /sän/, -dir /dir/, -miz /miz/, -siz /siz/, lar /lär/ ekleri ses uyumuna göre değişmez!
Bundan başka, değil anlamındaki emas sözü kimi zaman mas biçiminde kısa da kullanılabilir.
| Özbekçe
|
Türkçe
|
Özbekçe
|
Türkçe
|
| uyim |
evim |
bolam |
çocuğum
|
| uying |
evin |
bolang |
çocuğun
|
| uyi |
evi |
bolasi |
çocuğu
|
| uyimiz |
evimiz |
bolamiz |
çocuğumuz
|
| uyingiz |
eviniz |
bolangiz |
çocuğunuz
|
| uylari |
evleri |
bolalari |
çocukları
|
3. şahıs iyelik eklerinden sonra pronominal n kullanılmaz
- uyidan: evinden
- uylaridan: evlerinden
Hozirgi Zamon
| Olumlu | Olumsuz
|
|---|
| Özbekçe
|
Türkçe
|
Özbekçe
|
Türkçe
|
| kelyapman |
geliyorum |
kelmayapman |
gelmiyorum
|
| kelyapsang |
geliyorsun |
kelmayapsang |
gelmiyorsun
|
| kelyapdi |
geliyor |
kelmayapdi |
gelmiyor
|
| kelyapmiz |
geliyoruz |
kelmayapmiz |
gelmiyoruz
|
| kelyapsiz |
geliyorsunuz |
kelmayapsiz |
gelmiyorsunuz
|
| kelyaptilar |
geliyorlar |
kelmayaptilar |
gelmiyorlar
|
| kelishyapti |
geliyorlar |
kelishmayapti |
gelmiyorlar
|
| Olumlu | Olumsuz
|
|---|
| Özbekçe
|
Türkçe
|
Özbekçe
|
Türkçe
|
| kelayotirman |
‘‘geliyorum’‘ |
kelmayotirman |
‘‘gelmiyorum’‘
|
| kelayotirsan |
‘‘geliyorsun’‘ |
kelmayotirsan |
‘‘gelmiyorsun’‘
|
| kelayotir |
‘‘geliyor’‘ |
kelmayotir |
‘‘gelmiyor’‘
|
| kelayotirmiz |
‘‘geliyoruz’‘ |
kelmayotirmiz |
‘‘gelmiyoruz’‘
|
| kelayotirsiz |
‘‘geliyorsunuz’‘ |
kelmayotirsiz |
‘‘gelmiyorsunuz’‘
|
| kelayotirlar |
‘‘geliyorlar’‘ |
kelmayotirlar |
‘‘gelmiyorlar’‘
|
| kelishayotir |
‘‘geliyorlar’‘ |
kelishmayotir |
‘‘gelmiyorlar’‘
|
| Olumlu | Olumsuz
|
|---|
| Özbekçe
|
Türkçe
|
Özbekçe
|
Türkçe
|
| kelmoqdaman |
‘‘gelmekteyim’‘ |
kelmamoqdaman |
‘‘gelmemekteyim
|
| kelmoqdasang |
‘‘gelmektesin’‘ |
kelmamoqdasang |
‘‘ gelmemektesin’‘
|
| kelmoqda |
‘‘gelmekte’‘ |
kelmamoqda |
‘‘gelmemekte’‘
|
| kelmoqdamiz |
‘‘gelmekteyiz’‘ |
kelmamoqdamiz |
‘‘gelmemekteyiz’‘
|
| kelmoqdasiz |
‘‘gelmektesiniz’‘ |
kelmamoqdasiz |
‘‘gelmemektesiniz’‘
|
| kelmoqdalar |
‘‘gelmekteler’‘ |
kelmamoqdalar |
‘‘gelmemekteler’‘
|
| kelishmoqda |
‘‘gelmekteler’‘ |
kelishmamoqdalar |
‘‘gelmemekteler’‘
|
Tasvirî fiillerle kurulan Şimdiki Zaman
değiştir
- kelib yotibman, kelib yotibsang, kelib yotibdi, kelib yotibmiz, kelib yotibsiz, kelib yotibdilar
- kelib turibman, kelib turibsang, kelib turibdi, kelib turibmiz, kelib turibsiz, kelib turibdilar
- kelib o'tiribman, kelib o'tiribsang, kelib o'tiribdi, kelib o'tiribmiz, kelib o'tiribsiz, kelib o'tiribdilar
- kelib yuribman, kelib yuribsang, kelib yuribdi, kelib yuribmiz, kelib yuribsiz, kelib yuribdilar
Hozirgi-kelasi Zamon
| Olumlu | Olumsuz
|
|---|
| Özbekçe
|
Türkçe
|
Özbekçe
|
Türkçe
|
| kelarman |
‘‘gelirim’‘ |
kelmasman |
‘‘gelmem’‘
|
| kelarsan |
‘‘gelirsin’‘ |
kelmassang |
‘‘gelmezsin’‘
|
| kelar |
‘‘gelir’‘ |
kelmas |
‘‘gelmez’‘
|
| kelarmiz |
‘‘geliriz’‘ |
kelmasmiz |
‘‘gelmeyiz’‘
|
| kelarsiz |
‘‘gelirsiniz’‘ |
kelmassiz |
‘‘gelmezsiniz’‘
|
| kelarlar |
‘‘gelirler’‘ |
kelmaslar |
‘‘gelmezler’‘
|
| kelishar |
‘‘gelirler’‘ |
kelishmas |
‘‘gelmezler
|
Kelasi Zamon
| Olumlu | Olumsuz
|
|---|
| Özbekçe
|
Türkçe
|
Özbekçe
|
Türkçe
|
| kelajakman |
‘‘geleceğim’‘ |
kelmayajakman |
‘‘gelmeyeceğim’‘
|
| kelajaksang |
‘‘geleceksin’‘ |
kelmayajaksang |
‘‘gelmeyeceksin’‘
|
| kelajak |
‘‘gelecek’‘ |
kelmayajak |
‘‘gelmeyecek’‘
|
| kelajakmiz |
‘‘geleceğiz’‘ |
kelmayajakmiz |
‘‘gelmeyeceğiz’‘
|
| kelajaksiz |
‘‘geleceksiniz’‘ |
kelmayajaksiz |
‘‘gelmeyeceksiniz’‘
|
| kelajaklar |
‘‘gelecekler’‘ |
kelmayajaklar |
‘‘gelmeyecekler’‘
|
| Olumlu | Olumsuz
|
|---|
| Özbekçe
|
Türkçe
|
Özbekçe
|
Türkçe
|
| kelaman |
’‘geleceğim/gelirim’‘ |
kelmayman |
‘‘gelmeyeceğim/gelmem’‘
|
| kelasang |
‘‘geleceksin/gelirsin’‘ |
kelmaysang |
‘‘gelmeyeceksin/gelmezsin’‘
|
| keladi |
‘‘gelecek/gelir’‘ |
kelmaydi |
‘‘gelmeyecek/gelmez’‘
|
| kelamiz |
‘‘geleceğiz/geliriz’‘ |
kelmaymiz |
‘‘gelmeyeceğiz/gelmeyiz’‘
|
| kelasiz |
‘‘geleceksiniz/gelirsiniz’‘ |
kelmaysiz |
‘‘gelmeyeceksiniz/gelmezsiniz’‘
|
| keladilar |
‘‘gelecekler/gelirler’‘ |
kelmaydilar |
‘‘gelmeyecekler/gelmezler’‘
|
| kelishadi |
‘‘gelecekler/gelirler’‘ |
kelishmaslar |
‘‘gelmeyecekler/gelmezler’‘
|
Sesli harfle biten fiillerin çekimi farklıdır:
- o'qiyman okuyacağım/okurum
Bazen Türkçe şimdiki zamanı karşılar:
- qayerda o'qiysiz? nerede okuyorsunuz?
| Olumlu | Olumsuz
|
|---|
| Özbekçe
|
Türkçe
|
Özbekçe
|
Türkçe
|
| keldim |
‘‘geldim’‘ |
kelmadim |
‘‘gelmedim’‘
|
| kelding |
‘‘geldin’‘ |
kelmading |
‘‘gelmedin’‘
|
| keldi |
‘‘geldi’‘ |
kelmadi |
‘‘gelmedi’‘
|
| keldik |
‘‘geldik’‘ |
kelmadik |
‘‘gelmedik’‘
|
| keldingiz |
‘‘geldiniz’‘ |
kelmadingiz |
‘‘gelmediniz’‘
|
| keldilar |
‘‘geldiler’‘ |
kelmadilar |
‘‘gelmediler’‘
|
| kelishdi |
‘‘geldiler’‘ |
kelishmadi |
‘‘gelmediler’‘
|
| Olumlu | Olumsuz
|
|---|
| Özbekçe | Türkçe | Özbekçe | Türkçe
|
|---|
| kelganman |
‘‘geldim’‘ |
kelmaganman |
kelgan emasman |
kelganim yo'q |
‘‘gelmedim’‘
|
| kelgansang |
‘‘geldin’‘ |
kelmagansang |
kelgan emassang |
kelganing yo'q |
‘‘gelmedin’‘
|
| kelgan |
‘‘geldi’‘ |
kelmagan |
kelgan emas |
kelgani yo'q |
‘‘gelmedi’‘
|
| kelganmiz |
‘‘geldik’‘ |
kelmaganmiz |
kelgan emasmiz |
kelganimiz yo'q |
‘‘gelmedik’‘
|
| kelgansiz |
‘‘geldiniz’‘ |
kelmagansiz |
kelgan emassiz |
kelganingiz yo'q |
‘‘gelmediniz’‘
|
| kelganlar |
‘‘geldiler’‘ |
kelmaganlar |
kelgan emas(lar) |
kelgan(lar)i yo'q |
‘‘gelmediler’‘
|
| kelishgan |
‘‘geldiler’‘ |
kelishmagan |
kelishgan emas |
kelishgani yo'q |
‘‘gelmediler’‘
|
| Olumlu | Olumsuz
|
|---|
| Özbekçe
|
Türkçe
|
Özbekçe
|
Türkçe
|
| kelibman |
‘‘gelmişim’‘ |
kelmabman |
‘‘gelmemişim’‘
|
| kelibsan |
‘‘gelmişsin’‘ |
kelmabsan |
‘‘gelmemişsin’‘
|
| kelibdi |
‘‘gelmiş’‘ |
kelmabdi |
‘‘gelmemiş’‘
|
| kelibmiz |
‘‘gelmişiz’‘ |
kelmabmiz |
‘‘gelmemişiz’‘
|
| kelibsiz |
‘‘gelmişsiniz’‘ |
kelmabsiz |
‘‘gelmemişsiniz’‘
|
| keliblar |
‘‘gelmişler’‘ |
kelmablar |
‘‘gelmemişler’‘
|
| kelishibdi |
‘‘gelmişler’‘ |
kelishmabdi |
‘‘gelmemişler’‘
|
| Olumlu | Olumsuz
|
|---|
| Özbekçe
|
Türkçe
|
Özbekçe
|
Türkçe
|
| kelishim kerak |
gelmeliyim |
kelishim kerak emas |
gelmemeliyim
|
| kelishing kerak |
gelmelisin |
kelishing kerak emas |
gelmemelisin
|
| kelishi kerak |
gelmeli(dir) |
kelishi kerak emas |
gelmemeli(dir)
|
| kelishimiz kerak |
gelmeliyiz |
kelishimiz kerak emas |
gelmemeliyiz
|
| kelishingiz kerak |
gelmelisiniz |
kelishingiz kerak emas |
gelmemelisiniz
|
| kelishlari kerak |
gelmeli(dir)ler |
kelishlari kerak emas |
gelmemeli(dir)ler
|
| Olumlu | Olumsuz
|
|---|
| Özbekçe
|
Türkçe
|
Özbekçe
|
Türkçe
|
| kelsam |
gelirsem |
kelmasam |
gelmezsem
|
| kelsang |
gelirsen |
kelmasang |
gelmezsen
|
| kelsa |
gelirse |
kelmasa |
gelmezse
|
| kelsak |
gelirsek |
kelmasak |
gelmezsek
|
| kelsangiz |
gelirseniz |
kelmasangiz |
gelmezseniz
|
| kelsalar |
gelirlerse |
kelmasalar |
gelmezlerse
|
| kelishsa |
gelirlerse |
kelishmasa |
gelmezlerse
|
Rivayet çekimlerinde ekan/emish, hikâye çekimlerinde edi kullanılır.
