Tatarca: Revizyonlar arasındaki fark
İçerik silindi İçerik eklendi
Değişiklik özeti yok |
vikikaynaktan aktarıldı |
||
1. satır:
<div ><small> '''<''' [[Dil kitapları]] </div> </small>
{{vikipedi|Tatarca}}
Tatarca veya Tatar Türkçesi veya Edil Türkçesi, Türk Lehçelerinin Kıpçak Grubuna ait bir lehçedir. Kırım Tatarcası ile benzerlik vardır fakat farklı olduğunu belirtmek için Kazan Tatarcası olarak da adlandırılır.
*[[Tatar Alfabesi]]
*[[Tatarcada Mastar Ekleri]]
== Sayılar / Sanlar ==
=== Kaç? / Nêy qeder, köp mi? ===
{|
| 1
| bir
| bir
|-
| 2
| iki
| êki
|-
| 3
| üç
| öç
|-
| 4
| dört
| dört
|-
| 5
| beş
| bêş
|-
| 6
| altı
| altı
|-
| 7
| yedi
| cêdi
|-
| 8
| sekiz
| sêgiz
|-
| 9
| dokuz
| toğız
|-
| 10
| on
| on
|-
| 11
| on bir
| on bir
|-
| 12
| on iki
| on êki
|-
| 13
| on üç
| on öç
|-
| 14
| on dört
| on dört
|-
| 15
| on beş
| on bêş
|-
| 16
| on altı
| on altı
|-
| 17
| on yedi
| on yêdi
|-
| 18
| on sekiz
| on sêgiz
|-
| 19
| on dokuz
| on toğız
|-
| 20
| yirmi
| yigirmi
|-
| 21
| yirmi bir
| yigirmi bir
|-
| 30
| otuz
| otız
|-
| 40
| kırk
| qırıq
|-
| 50
| elli
| êlli
|-
| 60
| altmış
| altmış
|-
| 70
| yetmiş
| yêtmiş
|-
| 80
| seksen
| sêksen
|-
| 90
| doksan
| toqsan
|-
| 100
| yüz
| yöz
|-
| 200
| iki yüz
| êki yöz
|-
| 1000
| bin
| miñ
|-
| 10.000
| on bin
| on miñ
|-
| 1.000.000
| milyon
| million
|-
| 37
| otuz yedi
| otız cêdi
|-
| 125
| yüz yirmi beş
| yöz yigirmi bêş
|-
| 1,5
| bir buçuk
| bir yarım
|-
| 2/3
| üçte iki
| öçten êki
|-
| 1/2
| yarım
| yarım / yartı
|-
| %1
| yüzde bir
| yözde bir, bir prosent
|-
| 1+1
| bir çift
| bir par
|-
| (1+1)+(1+1)
| iki çift
| êki par
|}
=== Kaçıncı? (Hangisi?) / Qaysınçı? ===
{|
| 1
| birinci
| birinçi
|-
| 2
| ikinci
| êkinçi
|-
| 3
| üçüncü
| öçinçi
|-
| 4
| dördüncü
| dörtinçi
|-
| 5
| beşinci
| bêşinçi
|-
| 6
| altıncı
| altınçı
|-
| 7
| yedinci
| cêdinçi
|-
| 8
| sekizinci
| sêgizinçi
|-
| 9
| dokuzuncu
| toğızınçı
|-
| 10
| onuncu
| onınçı
|-
| 11
| on birinci
| on birinçi
|-
| 20
| yirminci
| yigirminçi
|-
| 31
| otuz birinci
| otız birinçi
|}
== Renkler / Tösler ==
{|
| ak
| aq
|-
| lacivert
| zeñger
|-
| mavi
| kök
|-
| yeşil
| yeşil
|-
| sarı
| sarı
|-
| kızıl, al
| qızıl
|-
| kahverengi
| kören
|-
| turuncu
| qızğılt-sarı
|-
| alacalı (alaca bulaca)
| çowar
|-
| pembe
| al, alsıw
|-
| gümüş
| kömiş
|-
| gri, boz
| boz, sorı
|-
| mor
| milewşe
|-
| açık
| açıq, aqsıl
|-
| koyu
| qoyı, qarañğı
|-
| parlak
| yap-yaqtı, açıq
|-
| açık mavi
| aqsıl-zeñger
|-
| parlak kırmızı
| citi qızıl
|-
| koyu sarı
| qoyı sarı
|-
| kara, siyah
| qara
|-
| leylak, eflatun
| milewşe, şemehe
|}
== Ön Adlar / Sıyfat ==
{|
| büyük
| böyik
|-
| ulu, yüce
| olı, zor
|-
| yüksek, üstün
| böyik, yoğarı
|-
| kaynar, sıcak
| qaynar, issi
|-
| kirli, pis
| qırlı, pıçraq, şaqşı
|-
| koyu, yogun
| qoyı
|-
| ucuz
| oçsız, arzan
|-
| katı, sert
| qatı
|-
| canlı, diri
| canlı, tiri
|-
| sıvık, açık (çay için)
| sıyıq, açıq (çay öçin)
|-
| yağlı
| maylı, sêmiz
|-
| ekşi
| eçi
|-
| kısa
| qısqa
|-
| güzel
| güzel, matur, çêber
|-
| yuvarlak
| tögerek
|-
| hafif
| cêñil / yêñil
|-
| küçük
| kiçi, kiçkine, belekey
|-
| genç
| yeş
|-
| sulu
| sowlı, yöwiş
|-
| karanlık, bulutlu
| qarañğı, yamansu
|-
| yumuşak
| yomışaq
|-
| aşağı, alçak
| töben, tebenek
|-
| yeni
| yaña / yañı / yene
|-
| keskin, sivri
| kêskin, ötkin
|-
| kötü
| naçar / yaman
|-
| dolu
| towlı
|-
| boş
| boş
|-
| taze, yeni
| saf, yaña
|-
| zayıf, güçsüz
| zeğif, köçsiz
|-
| tatlı
| tatlı, ballı
|-
| yaşli, ihtiyar
| qart, olı, ölken
|-
| eski
| êski
|-
| kuru, susuz
| qorı, sowsız
|-
| tuzlu
| tozlı
|-
| gülünç, komik
| kölki, qızıq, komik
|-
| çiğ, pişmemiş
| yöwiş, dımlı, pişmegen
|-
| cesur, yürekli
| qıyıw, batır
|-
| karanlık
| qaranlıq
|-
| ılık
| cılı / yılı
|-
| ağır
| awır
|-
| iyi
| yaqşı, eybet
|-
| soğuk, serin
| sowıq, salqın
|-
| temiz, pak
| peq, saf
|-
| saf
| saf
|-
| geniş
| kêñ
|-
| ışık, aydın
| açıq, yaqtı
|}
== Adıllar / Almaşlıqlar ==
{|
| ben
| mên
|-
| sen
| sên
|-
| o
| ol
|-
| biz
| biz
|-
| siz
| siz
|-
| onlar
| alar
|-
| benim, benimki
| mênim, mêniki
|-
| senin, seninki
| sêniñ, sêniki
|-
| onun, onunki
| anıñ, anıqı
|-
| bizim, bizimki
| bizniñ, bizniki
|-
| sizin, sizinki
| sizniñ, sizniki
|-
| onların, onlarınki
| alarnıñ, alarnıqı
|-
| kendim, kendimi
| özim, özimni
|-
| kendini
| öziñni
|-
| kendi
| özin
|-
| kendimizi
| özibizni
|-
| kendinizi
| özigizni
|-
| kendileri
| özlerin
|-
| en
| êñ
|-
| hepsi, bütün
| hemisi, bötin, barlıq, barça
|-
| her
| her, törli, barısı
|-
| her türlü insan var.
| törli-törli kişi bar.
|-
| o
| tigi
|-
| bu değil
| bo tügil
|-
| hiç kimse
| hiç kim, birkim de
|-
| burada hiç kimse yok.
| monda birkim de yoq.
|-
| bir şey değil
| hiçnerse, hiçbirnerse
|-
| hiç kimseye söyleme.
| birkimge de söyleme (eytme).
|-
| o hiçbir şeyi bilmiyor.
| ol birnerse de bilmêy.
|-
| onun hiçbir şeyi yok.
| anıñ birnerse de yoq.
|-
| o, bugün bir şeyle meşgul değil.
| o, bogön bir de meşğül tügil / iş yoq.
|-
| ben hiçbir şeye hayret etmiyorum.
| Min birnersege de ğaceplenmêyim.
|-
| hiç kimseninki, hiçbirininki
| birkimniki de
|-
| sorulacak kimse yok.
| sorarlıq birkim de yoq.
|-
| onu düşünmeye gerek yok.
| anı oylap torası da yoq.
|-
| mazeret yok
| aqlanası yoq
|-
| kimdir
| kimdir
|-
| kim olursa
| kim de bolsa
|-
| herhangi bir kişi
| birer kim
|-
| ne olursa
| nêy bolsa da
|-
| birkaç
| birnêçe
|-
| Kaç? Ne kadar?
| Nêçe? Nêy qeder?
|}
== Dil / Til ==
{|
| konuşma
| söyleş
|-
| Ne yazık ki Tatarca bilmiyorum.
| Nêy qızğanıç ki Tatarça bilmêyim
|-
| Tatarca konuşmayı öğrenmek istiyorum.
| Tatarça söyleşirge öyrenirge tilêyim
|-
| Lütfen yavaş konuşunuz.
| Ekrinrek söylişigizçi, zinhar
|-
| Ne söyledi o?
| Nêy söyledi (eytti) ol?
|-
| anla
| añla
|-
| Siz beni anlıyor musunuz?
| Siz mêni añlıysız mı?
|-
| Ben sizi anladım / anlamadım.
| Mên sizni añladım / añlamadım.
|-
| Söylediklerinizin hepsini anladım.
| Söylegenigizniñ herisin (barısın) añladım.
|-
| Lütfen, yineleyiniz.
| Zinhar, qabatlağız.
|-
| söyleyiş
| eytiliş
|-
| Bana Tatarcanın söyleyişi zor geliyor.
| Mêña Tatarçanıñ eytilişi qıyın kêle.
|-
| söz
| söz
|-
| Bu sözün Tatarcası nedir?
| Bo sözniñ Tatarçası nêy bolır?
|-
| Siz Başkırtça biliyor musunuz?
| Siz Başqortça bilesiz mi?
|}
== Esenleşme / Selâmleşiw ==
{|
| Selâm!
| Selâm!
|-
| Merhaba!
| Êsen mi(siz)!
|-
| Hayırlı günler (sabahlar, akşamlar)!
| Heyirli könler (êrte, kêç)!
|-
| Hoş geldiniz, değerli dostlar (arkadaşlar)!
| Hoş kêldigiz, qedirli dostlar (arqadaşlar)!
|-
| Sizi gördüğüme sevindim.
| Sizni köriwime söyindim / şatmın.
|-
| Hakkınızda çok şey duydum.
| Xaqqığızda (Sizniñ torında) bêk köp işittim.
|-
| Nasılsın(ız)?
| Heller(igiz) nêçik?
|-
| İyiyim.
| Eybet.
|-
| Akrabalarınız nasıl?
| Toğanlarığız nêy helde?
|-
| Hepsi iyiler.
| Herisi (barısı) eybet.
|}
== Tanışmak / Tanışıw ==
{|
| İznizle tanışabilir miyiz?
| Sizniñ bilen tanışa alırbız mı?
|-
| Sizinle tanıştığımıza çok sevindim.
| Sizniñ ile tanışqanıbızğa bêk söyindim.
|-
| Ben sizi bir yerde görmüş gibiyim.
| Mên sizni bir cêrde körgen kibik.
|-
| ad, isim
| at, isim
|-
| soyadı
| nesil (isimi), familia
|-
| Adınız nedir?
| İsimigiz nêy(çik)?
|-
| Adım...
| İsimim...
|-
| Siz nerede yaşıyorsunuz?
| Siz nêy cêrde yeşêysiz?
|-
| Ben Kazan kentinde yaşıyurum.
| Mên Qazan şeherinde yeşêyim.
|-
| Siz nereden geldiniz?
| Siz nêy cêrden kêldigiz?
|-
| İstanbul'dan geldim.
| İstanbul'dan kêldim.
|}
== Teşekkür / Rehmet ==
{|
| Teşekkür
| Şökir
|-
| Teşekkür ederim, teşekkürler!
| Rehmet!
|-
| İlginiz için teşekkürler!
| İğtibarığız öçin rehmet!
|-
| Çok teşekkürler!
| Bêk zor rehmet!
|-
| Size borçluyum.
| Sizge bêk borıçlımın.
|-
| Dilerim.
| Rehmet eytmeseñ de bola.
|-
| Çok mutluyum.
| Bêk qeneğetmin.
|}
== Vedalaşma, dilek bildirme / Hoşlaşıw, tilek bildiriw ==
{|
| Hoşçakal(ınız)!
| Hoş, saw bol(ığız)! Êsen-saw qalığız!
|-
| Yeniden görüşmek üzere!
| Yañadan körişirge qeder!
|-
| Hayırlı geceler!
| Hayirli kêç! / Tınıç yoqı!
|-
| Hayırlı yolculuklar!
| Hayirli yol!
|-
| Selam söyle(yiniz)!
| Selam söyle(giz) / eyt(igiz), tapşır(ığız)!
|-
| Görüşürüz!
| Körişirbiz!
|-
| Yarına kadar!
| Êrtege qeder!
|}
== Görünen organlar / Ten ölişleri (organları) ==
{|
| saç
| çeç
|-
| saç tara
| çeç tara
|-
| göz
| köz
|-
| kara gözler
| qara közler
|-
| diş
| tiş
|-
| tişlerini fırçala.
| tişlerni tazart.
|-
| ayak
| ayaq
|-
| ayağa giy.
| ayaqqa kêy.
|-
| baş
| baş
|-
| başım ağrıyor.
| başım awırta.
|-
| burun
| borın
|-
| ağız
| awız
|-
| parmak
| barmak
|-
| el
| qol
|-
| tokalaşalım.
| qollarnı qısıyıq.
|-
| kulak
| qolaq
|-
| bıyık
| mıyıq
|-
| Bıyığı tıraş et.
| Mıyıqnı qır.
|-
| dil
| til
|}
== İç organlar / İç organlar ==
{|
| ciğer
| bawır
|-
| böbrek
| böyir
|-
| bağırsaklar
| içekler
|-
| yürek
| yörek
|-
| mide
| aşqazan
|}
== Özür dilemek / Ğafu ötiniw ==
{|
| Lütfen bağışlayınız.
| Zinhar öçin ğafu êtigiz
|-
| Geciktiğim için özür dilerim.
| Kêçiktirgenim öçin ğafu êtigiz
|-
| Çok üzgünüm.
| Bêk qızğanıç
|-
| Affedersiniz, farklı düşünüyorum.
| Ğafu êtigiz, başqaça oylıyım.
|-
| Affedersiniz, size engel oluyor muyum?
| Ğafu êtigiz, sizge qomaçawlıyım mı?
|}
| |||