Almanca/İsmin halleri
İsmin hâlleri her dilde farklı bulunur. Türkçede ismin sonuna eklenen eklerle kullanılır. İngilizce ve İtalyanca gibi dillerde isim hâli yoktur, bizim isim hâlleriyle kullandığımız yapıları edatlarla sağlarlar. Almancada isim hâli 4 tane vardır.
Nominativ (Yalın hâl) Akkusativ (-i hâli) Dativ (-e hâli) Genitiv (iyelik eki)
Nominativ
değiştirNominativ ismin yalın hâlidir. Öznelerde ve sein (olmak) fiiliyle birlikte nominativ kullanılır.
Das Fenster ist zu (Pencere kapalı) / Sein fiilinin çekimlenmiş hâli ist
Mein Name ist Thomas (Benim adım Thomas)
Kalın yazılanlar nominativ'dir. Nominativ yani yalın hâlde artikelleri das ve der olan kelimeler için kein (hiç) ve ein (bir) de kullanılır. Artikeli die olan kelimeler için eine ve keine kullanılır.
Das Buch Kitap (Kitap belirli bir kitap)
Ein Buch Bir kitap (Burada kitap belirsizdir)
Dieses Buch Bu kitap
Das ist ein Buch Bu bir kitaptır.
Eine Frau kommt Bir kadın geliyor (Hangi kadın? Belli değil)
Die Frau kommt Kadın geliyor (Hangi kadın olduğu belli)
Keine Frau kommt Hiçbir kadın gelmiyor.
Aynı şekilde artikeli die olan isimler için nominativ durumda sahiplik eklerinin sonuna da -e gelir.
mein - meine (benim)
dein - deine (senin)
sein - seine (onun - eril)
ihr - ihre (onun - dişi)
sein - seine (onun - nötr)
unser - unsere (bizim)
euer - eure (sizin)
ihr - ihre (onların)
Ihr - Ihre (sizin - nazik)
Das ist mein Schlüssel (Bu benim anahtarım)
Das ist meine Zeitung (Bu benim gazetem) Şablon:Tr
Akkusativ
değiştirAkkusativ Türkçe olarak ismin -i hâlidir. Direkt nesne akkusativle kullanılır. Eylemin etkilediği öğedir.
Türkçede ek olarak kullanılırken Almancada artikel değişikliğiyle sağlanır.
| Nominativ | Akkusativ |
|---|---|
| der | den |
| die | die |
| das | das |
Tabloda görüldüğü gibi akkusativde sadece artikeli der olan isimler değişiklik gösterir.
Elmayı yiyorum demek istersek nasıl deriz?
Elma: Der Apfel
Yemek: essen
Daha önceki derslerde çekimlemeyi de öğrendiğimize göre artık bu cümleyi kurabiliriz. Artikeli der olduğuna göre değişime uğrar ve cevap Ich esse den Apfel
Nominativ kısmında söylediğim gibi iyelik zamirleri, ein ve kein ismin artikeline göre değişiklik gösterir. Der ve das olduğunda bir ek almıyor ama die olunca ek alıyordu. Akkusativde de aynısı geçerli ama bu sefer ekstradan bir artikelimiz daha var! Den'de de değişikliğe uğrar ve den (belirtili) yerine einen (belirsiz), keinen (hiç), meinen (benim), deinen (senin), seinen (onun eril ve nötr için), ihren (onun dişil için ve onların), unseren (bizim), euren (sizin) ve Ihren (sizin nezaketen) kullanılabilir. Akkusativ olarak kullanılan die ve das nominativdeki gibi bir değişikliğe uğramaz.
Yani ich esse den Apfel yerine, belirsiz bir elmadan bahsetseydik;
Bir elma yiyorum (hangi elma belirsiz): Ich esse einen Apfel
Die Birne: Armut
Ich esse einen Apfel
Ich esse eine Birne
Egzersizler
Haben fiilinin çekimlerini öğrenmiştik. Sahip olmak nesne alan bir fiildir. Yani sahip olmak fiilini akkusativle kullanacağız. Şimdi cevaba bakmadan siz tahmin etmeye çalışın:
Bir elmaya sahibim Ich habe einen Apfel
Senin elmanı yiyorum Ich esse deinen Apfel
Bir elmaya sahip değilim (Hiç elmam yok) Ich habe keinen Apfel
Bir kediye sahibim / Bir kedim var (Kedi: Die Katze) Ich habe eine Katze
Onun (eril) elmasını yiyorsunuz Ihr esst seinen Apfel
Özge bir kediye sahip değil / Özge'nin kedisi yok Özge hat keine Katze
Bir kitabı okuyoruz (okumak: lesen / kitap: das buch) Wir lesen ein Buch
Kitapları okuyorum (Buch pl.: Bücher / hangi kitaplar belli) Ich lese die Bücher
Dativ
değiştirDativ Türkçedeki ismin -e halidir. Eylemin kime yapıldığını belirtir. Artikel değişikliğiyle elde edilir.
| Nominativ | Akkusativ | Dativ |
|---|---|---|
| der | den | dem |
| die | die | der |
| das | das | dem |
| die (çoğul) | die | den ...n |
Akkusativde bildiğimiz gibi sadece der değişiyordu şimdi ise hepsinde bir değişikliğe uğruyor. Çoğul die'de artikel den olur ve ismin çoğul hâlinin sonuna 'n' eklenir. (İsmin çoğulu zaten sonu n ile bitiyorsa eklemeye gerek yok)
Die Katze: Kedi/Kediyi
Der Katze: Kediye
Der Freund: Arkadaş (erkek)
Die Freunde: Arkadaşlar
Den Freund: Arkadaş-ı
Die Freunde: Arkadaşlar-ı
Dem Freund: Arkadaş-a
Den Freunden: Arkadaşlar-a
Yine son ekleri iyelik zamirleri, ein ve kein'a göre eklenir. Yukarıda yaptığımızı bu sefer sahiplik eki mein (benim) ile yapalım:
| Nominativ | Akkusativ | Dativ | |
|---|---|---|---|
| Tekil | Mein Freund | Meinen Freund | Meinem Freund |
| Çoğul | Meine Freunde | Meine Freunde | Meinen Freunden |
İşte bu kadar. Dativle kullanabilceğimiz fiiller genelde Türkçedekilerle aynıdır. Fakat bazı istisnalar vardır
erreichen: Türkçede dativle kullanmamıza rağmen (Ona ulaştım) Almancada akkusativle kullanılır. (Ich erreiche den Kollegen, meslektaşımı ulaştım gibi gözükse de meslektaşıma ulaştım anlamındadır)
fragen: Türkçede dativle kullanmamıza rağmen (Ona sordum) Almancada akkusativle kullanılır. (Ich frage den Lehrer, öğretmeni soruyorum gibi gözükse de öğretmene soruyorum anlamındadır)
haben: Türkçede yine dativle kullanırız (Bir köpeğe sahibim) ama Almancada akkusativle kullanılır. (Wir haben einen Hund)
heiraten: Evlenmek fiili akkusativle kullanılır.
brauchen (ihtiyaç duymak) ve anrufen (telefon etmek) Türkçede dativle kullanılmasına rağmen Almancada akkusativle kullanılan diğer önemli fiiller.
folgen (takip etmek) ve gratulieren (tebrik etmek) ise tam tersi Türkçede akkusativle kullanılırken Almancada dativle kullanılır.
Şimdi biraz örnekler verelim:
helfen: Yardım etmek bildiğimiz gibi dativle kullanılır. Babama yardım ediyorum demek istersek: Ich helfe meinem Vater. (Baba'nın artikeli der olduğu için dem'e dönüştü.)
gehören: Ait olmak. Kitap bir kadına aittir: Das Buch gehört einer Frau (Kadın'ın artikeli die olduğu için dativde der'ya dönüştü)
Şimdi de hem akkusativ hem de dativ kullanalım bir cümlede:
geben: vermek hem akkusativ hem dativ kullanabileceğimiz bir fiil. Wir geben unserem Hund das Fleisch (Eti köpeğimize veriyoruz) Hund yani köpek dativ olarak ve Fleisch ise akkusativ olarak kullanılmıştır.
schenken: hediye etmek, adam çocuklara bir top hediye ediyor diyelim: Der Mann schenkt einen Ball den Kindern. Kind çocuk demek. Kinder çocuklar demek ve sonuna n ekleyerek onu dativ yaptık.
Şimdi zamirlerin akkusativ ve dativ durumlarına göre bir tablo verelim:
| Nominativ (Yalın Hal) | Akkusativ (-i hali) | Dativ (-e hali) |
|---|---|---|
| ich (ben) | mich (beni) | mir (bana) |
| du (sen) | dich (seni) | dir (sana) |
| er (o, erkek) | ihn (onu) | ihm (ona) |
| sie (o, dişi) | sie (onu) | ihr (ona) |
| es (o, nötr) | es (onu) | ihm (ona) |
| wir (biz) | uns (bizi) | uns (bize) |
| ihr (siz) | euch (sizi) | euch (size) |
| sie/Sie (onlar / siz nezaket) | sie/Sie (onları/sizi) | ihnen/Ihnen (onlara/size) |
Bunları ezberlemenin kolay yolu: eğer artikellerin durumlara göre nasıl değiştiğini biliyorsanız; sie öznesi dişiler için kullanılır die de dişiler içindir. Die akkusativde değişmediği için sie de akkusativde değişmez. Dativde die, der olduğu için sie dativde ihr olur. Aynı şekilde es de akkusativde değişmez (das gibi) dativde ihm olur (dem). Er akkusativde ihn (den) olur ve dativde ihm (dem) olur. Ihr ve wir hem akkusativde hem de dativde aynı kalır. Çoğul sie ise yine tekil sie gibi akkusativde değişmez dativde -en geitirilerek çoğul yapılır. Çünkü sie de çoğul olarak kullanılıyor. Böyle aklınızda tutabilirsiniz.
- Ich liebe dich: Seni seviyorum
- Ihr helft mir: Bana yardım ediyorsunuz