Ge'ez

< Kitaplık:Dil

Ge'ez, Eritre ve Kuzey Etiyopya'da konuşulmuş eski bir Sami dili.

Ge'ez kelime haznesi

İsimler

አገር (hagar): şehir / አህጉር (’ahgur): şehirler

ንጉሥ (nəguś): kral / ነገሥት (nagaśt): krallar

ቤት (bēt): ev / አብያት (’abyāt): evler

ደብር (dabr): dağ / አድባር (’adbār): dağlar

ነቢይ (nabiy): peygamber / ነቢያት (nabiyāt): peygamberler

ገብር (gabr): hizmetçi / አግብርት (’agbərt): hizmetçiler

ብእሲ (bə’si): adam / ሰብእ (sab’): insanlar

ብእሲት (bə’sit): kadın / አንስት (’anəst): kadınlar

ሐመር (ḥamar): gemi, tekne / አሕማር (’aḥmār): tekneler

መሠግር (maśaggər): balıkçı / መሠግራን (maśaggərān): balıkçılar

ሊቅ (liq): yaşlı, büyük / ሊቃን (liqān): yaşlılar, büyükler

ንግሥት (nəgəśt): kraliçe / ንግሥታት (nəgəśtāt): kraliçeler

ገዳም (gadām): ıssız yer, yabani hayat / ገዳማት (gadāmāt): ıssızlıklar

እድ (’əd): el / እደው (’ədaw): eller

ዕፅ (‛əḍ): ağaç, odun / ዕፀው (‛əḍaw): ağaçlar, odunlar

ዕድ (‛əd): erkek / ዕደው (‛ədaw): erkekler

አፍ (’af): ağız / አፈው (’afaw) ağızlar

አብ(’ab): baba / አበው (’abaw): babalar

እኊ(’əxw): kardeş / አኀው (’axaw): kardeşler

ሕዝብ (ḥəzb): halk, millet / አሕዛብ (’aḥzāb) insanlar

ደቂቅ (daqiq): çocuklar

ነቢይ (nabiy): peygamber / ነቢያት (nabiyāt): peygamberler

ሕዝብ (ḥəzb): halk / አሕዛብ (’aḥzāb): insanlar

ቤተ፡ንጉሥ (bēta nəguś): saray

ሰማይ (samāy): gökyüzü

ጽባሕ (ṣəbāḥ), çoğulu ጽባሓት (-āt): sabah, doğu

ምሴት (məsēt), çoğulu ምሴታት (-āt): akşam, seher

ወይን (wayn), çoğulu አውያን (’awyān): şarap.

ዐጸድ (‛aṣad), çoğulu አዕጻድ (’a‛ṣād), ዐጸዳት -(āt): sınırlandırılmış alanlar, tarla, köy, bahçe, avlu

ሌሊት (lēlit), çoğulu ለያልይ layāləy: gece, ሌሊተ (lēlita) ya da (ba-lēlit): geceleyin

እኍ (’əxw): erkek kardeş, çoğulu አኀው (’axaw) erkek kardeşler

እኅት (’əxt): kız kardeş, çoğulu አኃት (’axāt) kız kardeşler

ምድር (mədr), çoğulu ምድራት (mədrāt) ya da አምዳር (’amdār): dünya, toprak, yer, ülke

ምድረ፡ጽባሕ፡ (mədra ṣəbāḥ): doğu ülkesi

አርዌ፡ ምድር፡ (’arwē mədr): bir yılan

ብሔር (bəḥēr), çoğulu በሓውርት (baḥāwərt): bölge, il

ብሔረ፡ጽባሕ፡ (bəḥēra ṣəbāḥ): doğu bölgesi

ወንጌል (wangēl): incil

ሞት (mot): ölüm

ክርስቲያን (Kərəstiyān): Hristiyanlar

ቤተ፡ክርስቲያን፡ (bēta Kərəstiyān), çoğulu ቤተ፡ ክርስቲያናት፡ (bēta Kərəstiyānāt) ya da አብያተ፡ክርስቲያናት፡ (’abyāta Kərəstiyānāt): Kilise

ዕለት (‛əlat), çoğulu ዕለታት (-āt): gün, zaman

ኵሎ፡ዕለተ፡ (kwəllo ‛əlata): her gün

መዓልት (ma‛ālt), çoğulu መዋዕል (mawā‛əl): gündüz

መዓልተ (ma‛ālta): gündüzün

አሚር (’amir): gün (sadece yerleşmiş ifadelerde kullanılmaktadır, örneğin እም (እስከ)፡ውእቱ (ይእቲ)፡አሚር፡ (’əm-/’əska wə’ətu/yə’əti ’amir) o güne kadar, değin

እተ (ይእተ)፡አሚረ፡ (wə’əta/yə’əta ’amira): o gün geldiğinde, o günde

ኵሎ፡ አሚረ፡ (kwəllo ’amira): her gün, bütün gün

Fiiller

ነበረ (nabara): oturmak, kalmak, devam etmek, yaşamak

ወረደ (warada): inmek, aşağıya ilerlemek

ዐርገ (‛arga): yukarı çıkmak, tırmanmak

ሖረ (ḥora): gitmek

መጽአ (maṣ’a): gelmek

ወፅአ (waḍ’a): ortaya çıkmak, meydana gelmek

ቦአ (bo’a): girmek

ወድቀ (wadqa): düşmek, yıkılmak

ሮጸ(roṣa): koşmak

ጐየ (gwayya): kaçmak

ገብአ (gab’a): geri dönmek

በጽሐ (baṣḥa): varmak, ulaşmak

ርእየ (rə’ya): görmek

ሐነጸ (ḥanaṣa): inşa etmek

ቀተለ (qatala): öldürmek

ረከበ (rakaba): bulmak, elde etmek

ሰደደ (sadada): takip etmek, sürgüne göndermek, yasaklamak, boşamak

ተከለ (takala): ekmek

ኮነ (kona): olmak, genellikle bir yüklemcil isim ile birlikte kullanılır. (Örnek: ኮነ፡ካህነ (kona kāhəna): O bir rahip oldu.)

ኮነ፡ሌሊት (ሌሊተ) (kona lēlit(a)): gece oldu. ኮነ፡በረድ (በረደ) (kona barad(a)): dolu yağdı.

ሤጠ (śēṭa): satmak

ገብረ (gabra): çalışmak, işlemek, üretmek

ሰከበ (sakaba): yatmak

ሞተ (mota): ölmek

ሰበከ (sabaka): vaaz vermek

ሐዘነ (ḥazana): hüzünlenmek

ቀርበ (qarba): yaklaşmak (xaba, wəsta, la-)

ኀለፈ (xalafa): geçmek (’ənta, ’ənta xaba) bir şeyin arasında geçmek (’ənta wəsta ya da ’ənta mā’kala), uzağına geçmek, uzaklaşmak, yok olmak (’əm-, ’əm-xaba);

በከየ (bakaya): ağlamak (diba, lā‛la, ba’ənta).

Zarflar ve İlgeçler

ህየ (həyya) / በህየ (ba-həyya): şuraya

እምህየ (’əm-həyya): şuradan, şundan, bu yüzden

ዝየ (zəyya) / በዝየ (ba-zəyya): burada

እምዝየ (’əm-zəyya): buradan, bundan, bu yüzden.

ምስለ (məsla): birlikte, beraberinde

እንተ’(ənta): aracılığıyla, vasıtasıyla

ታሕተ (tāḥta): altında, aşağısında

እምዝ (’əmzə): sonra, bunun üzerine

ድኅረ (dəxra) ya da በድኅረ (ba-dəxra): arkasında

እምድኅረ (’əm-dəxra): arkadan, zamansal anlamda arkadan

እምድኅረ (’əm-dəxra): sonra

ድኅረ (dəxra) ya da እምድኅረዝ (’əm-dəxra-zə): sonradan

ለ (la-): -e, için (yönelme anlamı veren bir ek)

በእንተ (ba-’ənta): hakkında, adına, için, በእንተ፡ምንት፡ (ba’ənta mənt): Niçin? በእንተዝ (ba’ənta-zə): Bunun için, bu yüzden

ማእከለ (mā’kala) ya da በማእከለ (ba-mā’kala): ortasında, እምማእከለ (’əm-mā’kala): ortasından

እስከ (əska): -e kadar, -e değin.

ላዕለ (lā‛la): üzerine, akabinde (diba ile eş anlamlı olarak da kullanılmakta)

ቅድመ (qədma) ya da በቅድመ ba-qədma: önce (mekansal anlamda), huzurunda

እምቅድመ (’əm-qədma): önünde, huzurundan, önce (zamansal anlamda) ቅድመ (qədma): önceden