Etik felsefenin, iyi olan ve kötü olanın kriterlerinin belirlenmesi ve iyi ve kötü davranışın sebeplerinin ve sonuçlarının değerlendirilmesine yönelik alt alanıdır. Psikolojide de etik araştırmacı, eğitmen ya da uygulayıcı olarak psikologun mesleğini icra ederken yapması ve yapmaması gereken şeylerin neler olduğunu belirler. Etik kodlar, genellikle psikoloji meslek dernekleri tarafından yazılı olarak belirlenmiş ve standartlaştırılmışlardır.

Psikolojide Etik Kodlar

APA ve TPD'nin Etik Kodları

Türk Psikologlar Derneği (TPD) 18 Nisan 2004 tarihinde bir etik yönetmelik kabul etti. Yönetmelik büyük oranda APA etik kodlarının bir uyarlamasıydı.

Etik Konularda Karar Mekanizması. Kurumsal, Örgütsel, Ulusal ve Uluslararası Düzenlemeler

Türkiye'de henüz bir psikologlar meslek yasası ve psikoterapi yasası olmadığı için yasal olarak tanınmış bir karar mekanizması yoktur. Bununla birlikte Türkiye'nin en büyük psikolog meslek örgütü olan Türk Psikologlar Derneği Etik Kurulu böyle bir mekanizma olmaya adaydır.

TPD Etik Yönetmeliği'nin Temel Noktaları

Türk Psikologlar Derneği'nin 18.04.2004 tarihinde yapılan 27. Olağan Genel Kurulu'nda kabul ettiği Etik Yönetmelik'in ana hatları şöyledir:

Psikologun Yeterliliği

Türk Psikologlar Derneği Etik Yönetmeliği'nde psikologun yetkinliği ve yeterliliği ile ilgili şu maddelere yer verilir:

Psikologluk mesleğini icra eden kişinin öncelikle yasal psikoloji eğitimini alması gerekir.
Psikologun yeterliliğini koruması, alandaki yeni gelişmeleri ve gerekli eğitimleri takip etmesi gerekir.
Psikolog yöneleceği bir çalışma alanında çalışmaya başlamadan önce kendisinin alanla ilgili yetkinliğini gözden geçirmeli ve gerekiyorsa uygun eğitimleri almak ya da süpervizyona başvurmak gibi yöntemlerle yetkinliğini arttırmalıdır.
Eğer psikolog mesleğini uygun biçimde yapmasını engelleyecek kişisel sorunlar yaşadığına karar verirse, bu sorunu en uygun biçimde çözmelidir.
Psikolog etik ilke ve kuralları bilmeli, gerektiğinde yardım istemelidir.

Zarar Vermekten Kaçınma.

Psikolog öncelikle hizmet verdiği kişi ve kurumlara karşı psikoloji bilgisini zarar verici bir şekilde kullanmamakla yükümlüdür. Bu anlamda TPD Etik Yönetmeliği'ne göre:

Hizmet verdiği kişi ve kurumlar için en yüksek yararı gözetmeli,
Danışan kişi ya da kurumlara, araştırma katılımcılarına, öğrencilere, süpervizyon alan kişilere ve deney hayvanlarına zarar verebilecek eylemlerden kaçınmalı ve önceden kestirilebilir bir zarar varsa, bunu en aza indirmek için çalışmalı,
Hizmet verdiği kişi ve/veya kurumun bağlılığını ve güvenini kötüye kullanacak biçimde gücünü ve statüsünü kullanmamalı,
Hizmet verdiği kişilerle ilişkisinin özelleşmesi ve cinselleşmesinden kaçınmalı, onları taciz etmememeli ve onlarla cinsel ilişkiye girmemeli,
Bilgi, statü ve sahip olduğu gücü kullanarak; kendi yararları doğrultusunda, danışanların, öğrencilerin, süpervizyon verdiği kişilerin, araştırma katılımcılarının, kurumsal danışanların ve iş yeri çalışanlarının emeklerini ve finansman kaynaklarını sömürmemelidir.

Çoklu İlişki

Çoklu ilişki "mesleki rolü gereği profesyonel bir ilişki içindeyken; psikoloğun, o kişi ile ek bir rolü üstlenmesi ya da o kişinin yakın ilişkide olduğu başka bir kişiyle ilişkiye girmesidir. Ayrıca hizmet verdiği kişiyle ya da o kişinin yakın ilişkide olduğu bir başka kişiyle gelecekte başka bir ilişkiye gireceğine ilişkin söz vermesi durumları da “çoklu ilişki” kapsamına girer".

Psikolog eğer bir zarar verme ihtimaliyle karşı karşıyaysa çoklu ilişkiden kaçınmalıdır. Ancak böylesi bir zararın sözkonusu olmadığı zamanlarda ve kimi olağanüstü durumlarda çoklu ilişki etik dışı olarak değerlendirilmeyebilir.

Görevini Kötüye Kullanmak,

Psikologun bilgisini psikolojik baskı aracı olarak kullanmaması gerekir. Bu anlamda:

İnsanlardan zorla bilgi almaz ya da insanları itiraf ettirmek için zorlamaz. Araştırma yaparken amacını önceden açıklayarak katılımcıların izinlerini alır.
Kimseyi, dünya görüşünü, cinsel tercihini, politik, dini ve ahlaki inançlarını açıklamak, yadsımak ya da değiştirmek yönünde zorlamaz.
Psikolojik bilgisinin başkaları tarafından kötüye kullanılmasını önlemeye çalışır.

Sorumluluk

Psikologun hizmet verdiği kişilere ve topluma karşı sorumluluğu vardır. Bu sorumluluğun farkında davranması gerekir. TPD psikologun başlıca sorumluluklarını Etik Yönetmelik'te şöyle sıralar:

Psikolog, mesleki uygulamalar içinde etik ikilemlerle karşılaşabilir ve bu ikilemleri çözmekle sorumludur. Bu tür sorunları kendi başına çözemediği durumlarda meslektaşlarından ve TPD Etik Kurulundan yardım alabilir.
Çalışması boyunca hizmet verdiği kişi ve kurumlardan edindiği bilgileri gizli tutmakla yükümlüdür.
Kişi ve/veya kuruma ait her türlü bilgi, değerlendirme, görsel kayıt ya da yazılı metinler psikolog tarafından koruma altında tutulur.
Psikolog yazılarında, derslerinde, verdiği eğitimlerde ve halka yönelik açıklamalarında danışanlarının, öğrencilerinin, araştırma katılımcılarının, kurumsal danışanlarının ve diğer hizmet verdiği kişilerin kimliklerini açığa çıkarabilecek bilgileri açıklamaz.
Psikolog mesleki ilişkisini kurarken, hizmet verdiği kişi ya da kuruma çalışmanın koşulları, akışı, bitişi ve takibi hakkında bilgi vererek ve hizmet verilenin onayını alarak bir anlaşma yapar.
Psikolog asistanlarına, öğrencilerine, eğitim ve süpervizyon aldığı ya da verdiği kişilere bilimsel ve mesleki alanda etik davranma sorumluluğuna sahiptir. Psikolojik çalışma yöntemlerini, yöntemlerin güçlü ve güçsüz yönlerini, etik ilke ve kuralları öğrenmesi ve öğretmesi gereklidir. Kendisi ile çalışan psikologların gerekli eğitim ve donanıma sahip, yetkin kişiler olmasını sağlamaya çalışır.Danışanları yönlendirirken, yönlendirilen kişinin yetkinliğinden emin olması ve danışanı bu kişinin eğitim, yaklaşım ve uzmanlığına ilişkin bilgilendirmesi gerekir.

Dürüstlük

Psikologun topluma, hizmet verdiği kişi ve kurumlara karşı dürüst olmak gibi bir yükümlülüğü vardır. TPD Etik Yönetmeliği'ne göre bu kapsamda:

Kendi eğitimi, verdiği hizmetler, bağlı bulunduğu kurum, verdiği hizmetler ve bu hizmetlerin sonuçları, ücretleri ve yayınları konusunda yanlış ve yanıltıcı bildirimlerde bulunmamalı,
Herhangi bir konuda açıklama yaparken, verdiği bilginin nesnel ve tam olmasını amaçlamalı,
Hizmet verdiği kişi ve kuruma, çalışma öncesinde ya da başında, çalışmanın maddi koşullarına ilişkin bilgi vermeli,
kamuya yönelik yayın organlarını kullanırken açıklama ve önerilerinin bilimsel temellere oturduğundan emin olmalı ve TPD Etik Yönetmeliği'ni dikkate almalı,
Hizmet verdiği kişi ya da kurumlardan ya da özel ilişkileri nedeniyle kendi etkisi altında kalabilecek kişilerden kendi yararına reklam amaçlı açıklama istememeli,
Hizmet talep edilmediği halde kişileri etkileyerek, kendinden ya da çıkar ilişkisi olanlardan hizmet alımına yönlendirmemelidir.

İnsan Haklarına Saygı ve Ayrımcılık

Psikologun her durumda insan haklarına saygı göstermesi gerekir. Yaş, kimlik, cinsiyet, cinsel kimlik, cinsel tercih, etnik köken, din, mezhep, sosyo-ekonomik düzey ve engelli oluşa karşı ayrımcılık yapmaz.

Psikologun hizmet verdiği kişi ve/veya kurumun gizlilik, özgürlük ve seçim haklarına saygı duyması gerekir ve bunları korumak için gereken önlemleri almalıdır.
Meslektaşlarının ve diğer profesyonellerin bilgi, bakış açısı, deneyim,sorumluluk ve uzmanlıklarına saygı göstermelidir.
Kendi kişisel, kültürel ve sosyal geçmişinin, cinsel tercihinin getirdiği kısıtlamaların çalışmalarını etkileyebileceğinin farkında olmalı, bu kısıtlamaların yol açabileceği olumsuzlukları en aza indirgemek için çalışmalıdır.
Kişilerin temel hak ve özgürlüklerine, onurlarına ve değerlerine saygı göstermelidir.

Eğitim ve Öğretimde Etik

Eğitim veren psikologun eğitim programını oluştururken:

Kendi yetkinliğini değerlendirmesi,
Hedef kitleye uygun, yeterli düzeyde bilgi ve deneyimi sağlayan bir eğitim programı sunması,
Programı eğitim verirken katılımcılara ilişkin en az kişisel bilgiyi almaya uygun şekilde düzenlemesi,
Eğitim sonrası alınacak olan sertifikanın hedeflediği ve belgelendirdiği bilgi ve becerilerin tam olarak kazandırılmasını amaçlaması gerekir.

Ayrıca:

Eğitim programının içeriğinin, eğitim amaç ve hedeflerinin, ücretinin, süresinin ve alınacak olan sertifikanın tüm koşullarını ilgilenenlere sunmalı,
Verdiği dersin içeriğini tanıtırken; derste işlenecek konuları, değerlendirme ölçütlerini ve derste kazanılacak deneyimleri doğru tanıtmak için tüm çabayı göstermeli, verdiği eğitim ve öğretimde doğru ve güncel psikolojik bilgiler sunmalı,
Öğrencileri, eğitim ve süpervizyon alanları, yazılı ya da sözlü olarak, cinsel geçmişleri, travma ve taciz geçmişleri, almış oldukları psikolojik tedaviler, yakın ilişkileri ve politik tercihlerine ilişkin kişisel bilgi vermeye zorlamamalı,
Öğretmen-öğrenci, süpervizyon veren ve alanın ilişkisinde; psikolog başarı ölçütlerini, değerlendirme ve geribildirim sürecinin koşullarını, ilişkinin en başında ve açık bir biçimde açıklamalı,öğrencileri ve süpervizyon alan kişileri katıldıkları program çerçevesinde ve oradaki başarı durumlarına dayanarak değerlendirmelidir.

Psikoterapide Etik

Danışanın Psikoterapiye Bilgilendirilmiş Onamı:

Psikolog, yardım için başvuran kişiyi, kendisinin yararlı olamayacağını düşünüyorsa, danışan olarak kabul etmeme konusunda karar verme hakkına sahiptir.
Danışanı, mümkün olan en kısa zamanda, "tedavi" süreci, ücreti, üçüncü şahıslar ile ilgili koşullar ve gizliliğin sınırları hakkında bilgilendirmeli, danışanlara sorularının yanıtlanması olanağını sağlamalı,
Danışan henüz reşit ya da kendi kararını verebilecek koşullara sahip değilse; velisinin/velayet sahibinin onayı alınmalı, ama danışanın özerklik hakları olabildiğince göz önüne alınmalı,
Danışanının özgür iradesini tanımalı ve korumalıdır. Danışan profesyonel ilişkiyi istediği zaman başlatma ve bitirme hakkına sahiptir. Kişinin kendi özgür iradesiyle gelmediği durumlarda bile psikologun işbirliği kurmaya çalışması gerekir.
Danışanlar, kullanılacak olan yöntem ve teknikler, tekniklerin yararları ve riskleri ve olası diğer yöntemler konusunda bilgilendirilmeli ve onayları alınmalıdır.
Eğer psikoterapiyi yapan kişi uzmanlığını henüz tamamlamamış bir stajyer ise; psikoterapinin sorumluluğu süpervizöre aittir. Danışan, psikoterapinin başında bu duruma ilişkin bilgilendirilmelidir.

Çift ve aile psikoterapisinde:

Psikolog, yakın ilişki içinde olan birden fazla kişiye hizmet verirken; psikoterapinin başında hangi kişilerin danışan olduğunu ve psikologun farklı kişilerle kuracağı ilişkileri açıklığa kavuşturmak için uygun adımları açıkça anlatmalıdır. Bu açıklama, psikologun rolünü ve sağlanan hizmetin ve psikoterapide elde edilen bilgilerin olası kullanımlarını kapsar.
Psikologun muhtemelen çatışma içerecek roller üstlenmesi gerektiği durumlarda bu roller uygun olarak açıklanmalı ve gerekiyorsa değiştirilmelidir ya da bırakılmalıdır.

Grup psikoterapisinde:

Psikolog kendisinin ve katılımcıların birbirlerine olan sorumluluklarını, rollerini ve gizliliğin sınırlarını, psikoterapi sürecinin başlangıcında açıklamalıdır.

Geleneksel olmayan psikoterapi ortamlarında:

Geleneksel olmayan psikoterapi ortamları psikoterapi ilişkisinin başlangıcından itibaren telefon, e-posta, bilgisayar ortamında karşılıklı görüşme (‘chat’) , videokonferans vb. ortamların kullanıldığı durumlardır.
Geleneksel olmayan psikoterapi ortamları doğaları gereği etik kurallardan herhangi birine uymamayı ya da uyamamayı zorunlu kılıyorsa psikoterapi hizmetinin bu ortamlarda verilmesinden kaçınılması gerekir.
Bu ortamlarda danışan süreç, terapist, hizmetlerin yararları ve olası riskleri, riskleri ortadan kaldırmak için alınabilecek önlemler ve bu hizmetler dışındaki olası diğer yöntemler konusunda bilgilendirilmelidir.
Psikolog, geleneksel olmayan psikoterapi ortamlarında da yüzyüze hizmet verdiği durumlarda izlediği ilke ve kuralları dikkate almalıdır. Vereceği hizmetin özelliklerini, hizmet sunma yöntemlerini ve gizlilikle ilgili öngörülmesi gereken durumları incelemeli ve uygun etik ilke ve kuralları izlemelidir.

Başka bir profesyonelden daha hizmet alan bir kişiye psikoterapi yapıldığında:

Psikolog, bu durum yüzünden tedavide ortaya çıkabilecek sorunları ve kişinin yararını göz önünde bulundurmalı,
Karışıklık ve çatışma riskini önlemek için bu konuları danışana açıklamalı,
Uygun olduğunda, diğer hizmet verenlerle iletişim kurmalı ve bütün bu bilgileri göz önüne alarak çalışmasına devam etmelidir.

Duygusal ve Cinsel Yakınlaşma:

Psikolog, halen hizmet verdiği danışanlarla, hizmet verilen danışanın yakın ilişkide bulunduğu kişiler ve akrabalarıyla ve eski danışanlarıyla duygusal ve/veya cinsel yakınlık kurmamalı,
Daha önce duygusal, cinsel yakınlaşmada bulunduğu, karşılıklı çıkar ilişkisine girdiği kişileri psikoterapiye kabul etmemelidir.

Psikoterapinin kesintiye uğraması durumunda:

Psikolog, danışana zarar getirmeyecek en uygun seçeneği belirlemekle sorumludur.
Psikolog, hastaların ya da danışanların huzurunu gözetecek şekilde bakımlarının sağlanmasına devam edilebilmesi için gerekli adımları atmalıdır.

Psikoterapinin sonlandırılması:

Psikolog mesleki ilişkiyi, danışanın artık yardıma gereksinimi kalmadığı, psikoterapinin yarar sağlamadığı ve/veya süregelen yardımdan dolayı danışanın zarar göreceği durumlarda bitirmelidir.
Psikolog, danışanı ya da danışanın ilişkisi olan bir kişi tarafından tehdit edilir ya da tehlike içeren bir duruma sokulursa psikoterapiyi sonlandırabilir.
Psikolog, tedavinin bitiminden önce sonlandırma süreci üzerinde durmalı ve gerekirse olası hizmet verebilecek kişileri önermelidir.

Psikolojik Değerlendirmede Etik

Psikolog, uygulama yaptığı örnekleme eşdeğer örneklemler üzerinde güvenirliği ve geçerliği sınanarak oluşturulmuş değerlendirme araçlarını kullanmalı, değerlendirmeyi yapılandırırken ve uygun araçları seçerken; kullanılan araçların kültüre uygun ve duyarlı olduğundan emin olmalı, değerlendirilen kişinin kültürel, sosyal özelliklerinin ve anadilinin test sonuçlarını etkileyebileceğinin farkında olmalıdır. Bu nedenle test sonuçlarına ilişkin görüşlerini bildirirken yapılan değerlendirmenin bu özelliklere bağlı olarak ne derecede etkilenmiş olabileceğini bildirmekle yükümlüdür.
Psikolog değerlendirmelerini, önerilerini, raporlarını ve tanıya yönelik ya da değerlendirici izlenimlerini, adli psikolojik davalar da dahil, sonuçlarını kanıtlayacak yeterli bulgu, bilgi ve tekniklerle temellendirmelidir.
Bireylerin psikolojik özelliklerine ilişkin düşüncelerini ancak izlenimlerini ya da sonuçlarını destekleyecek yeterli incelemeyi yaptıktan sonra oluşturmalıdır. Eğer böyle bir incelemeyi yapmak tam olarak olanaklı değilse psikolog çabalarını ve bu çabaların sonuçlarını rapor etmelidir. Sınırlı bilgilerinin, görüşlerinin güvenirliği ve geçerliği üzerindeki olası etkileri kesinleştirmeli ve sonuçlarının ya da önerilerinin türünü ve kapsamını uygun bir şekilde sınırlamalıdır.
Psikolog değerlendirme tekniklerini, görüşmeleri, testleri ya da araçları tanı ya da araştırmaya uygun bir şekilde uygulamalı, puanlamalı, yorumlamalı ve kullanmalıdır.
Psikolog değerlendirme ve tanıya yönelik hizmetler için eğer test yasal düzenlemeler yoluyla talep edilmemişse, bir kurum ya da eğitimin sıradan etkinliği olarak yapılmıyorsa ve testin amacı zaten kişinin karar verme yeteneğini değerlendirmek değilse, danışanın iznini almak zorundadır. Danışanın iznini alma süreci değerlendirmenin biçimini ve amacını, ücretleri, üçüncü kişilerin katılımını, gizliliğin sınırlarını içerir. Değerlendirmesi yapılan kişinin soru sorması ve cevap alması için yeterli olanaklar tanınmalıdır. Psikolog, kapasitesinden kuşku duyulan kişilerin iznini alırken ya da değerlendirilmesi yasal merciler tarafından istenilen kişileri değerlendirirken, onların anlayabileceği bir dil kullanarak öngörülen değerlendirme hizmetlerinin biçimi ve amacına ilişkin bilgi vermelidir.
Test verileri danışana verilmemelidir. Danışanın izni olursa, başka uzmanlara verilebilirler. Psikolog, danışanı ya da başkalarını zarardan korumak için ve test güvenirliğini sağlamak için test verilerini sunmaktan vazgeçebilir. Test verilerini kullanmada yetkin olmayan kişilere bu bilgileri vermekten kaçınmalıdır.
Psikolog, kültüre uygun değerlendirme araçları geliştirmelidir. Bir değerlendirme aracı hazırlarken test deseni, standardizasyonu, güvenirliği, geçerliği, yanlılık durumunun azaltılması ya da ortadan kaldırılması ve kullanım önerileri için uygun psikometrik işlemleri kullanmalı ve belgelemelidir. Uyarlama yapılan testlerde de bu değişkenler dikkate alınmalıdır.
Psikolog, değerlendirme sonuçlarını yorumlarken yorumlarının doğruluğunu azaltacak ya da vardığı yargıları etkileyebilecek test etmenlerini, değerlendirmenin amacını ve değerlendirmeye alınmış kişilerin niteliklerini dikkate almalıdır. Kendi yorumlarının sınırları ya da doğruluklarına ilişkin önemli derecede kuşkuları varsa, bunları belirtmelidir.
Psikolog, psikolojik değerlendirme tekniklerinin niteliksiz kişilerce kullanılmasına izin vermemelidir.
Psikolog, değerlendirmelerini ya da müdahale kararlarını ya da önerilerini, güncel amaçlar açısından eskimiş ve işlevselliğini yitirmiş bilgi ve test sonuçlarına dayandırmamalıdır.
Psikolog her koşulda uygulama, yorumlama ve değerlendirme araçlarının doğru bir biçimde kullanılması için gereken sorumluluğu üstlenmelidir. Diğer meslektaşlara değerlendirme ya da puanlama hizmetleri sunacak ise; işlemlerin amaçlarını, normlarını, geçerlik, güvenirlik ve uygulama koşullarını doğru bir şekilde tanımlamalıdır.
Psikolog, değerlendirmeye alınan kişiye ya da danışanın yerine atanmış yasal olarak yetkili bir kişiye, kişinin anlayabileceği bir dille sonuçları uygun ve doğru biçimde açıklamalıdır. Psikolog tarafından değerlendirmeye alınan kişiye değerlendirme sonuçlarının açıklanması uygun değil ise bu durum değerlendirme süreci başlamadan önce kendisine bildirilmelidir.
Psikolog, testlerin ve diğer değerlendirme tekniklerinin doğruluğunun ve güvenliğinin korunmasını yasalarla, sözleşmeye bağlanmış yükümlülüklere uyum içinde, telif haklarını göz önünde bulundurarak ve bu Etik Yönetmeliği’nin koşullarına uygun bir biçimde sağlamalıdır.
Test raporları eğitim amaçlı kullanıldığında, değerlendirilen kişinin isim ya da tanıtıcı bilgileri ortadan kaldırılmalıdır.
Psikometrik özellikleri uygun olsa bile, testler amaçları dışında ve/veya uygun olmayan kişilerle ve durumlarda kullanılmamalıdır.

Araştırma'da Etik

Psikolog araştırma yapmadan önce kurumsal onay gerekiyorsa ilgili kuruma araştırmaları hakkında doğru bilgileri sağlamalı ve onay almalıdır.
Psikolog katılımcıların bilgilendirilmiş onamını alırken katılımcılara araştırmanın amacı, öngörülen süre ve yapılacak işlemleri, başladıktan sonra vazgeçme hakları, vazgeçmenin olası sonuçları, potansiyel riskler, rahatsızlık ya da olumsuz etkiler gibi kendilerini etkileyebilecek olası etmenler, gelecekteki araştırma yararları, gizlilik sınırları, katılım için teşvikler, araştırma ve araştırmaya katılanların haklarıyla ilgili soruları için kiminle görüşebilecekleri hakkında bilgi vermeli, olası katılımcılara soru sorma olanağı sağlamalıdır.
Yapılan kayıtların kişisel bilgileri açığa çıkarması ve zarara neden olacak durumlar yaratması söz konusuysa psikolog araştırmaya katılanlardan, onları herhangi bir şekilde filme almadan ve kaydetmeden önce izin almalıdır.
Psikolog, öğrenci ya da kendisi için çalışan kişilerle araştırma yaptığı zaman, katılımcı olabilecek kişileri katılımı kabul etmemelerinin ya da araştırmadan geri çekilmelerinin olumsuz sonuçlarına karşı korumak için önlem almalı, araştırmaya katılım ders gereği fazladan puan sağlayacaksa katılımcı olabileceklere farklı seçenekler de sunulmalıdır.
Psikolog araştırmanın sıkıntı ya da zarar yaratması öngörülmediğinde ve araştırma sonuçların açıklanmasının katılımcıları riske sokmadığı ya da onlara zarar vermeyeceği ve gizliliğin korunduğu çalışmaları ya da katılımcıların işini riske atmayan kurumlarda yürütülen, iş ya da kurum etkinliğiyle ilgili etmenleri inceleyen, gizliliğin korunduğu çalışmaları kapsıyorsa ya da yasal ya da kurumsal düzenlemelerce izin verildiğinde bilgilendirilmiş onam almaktan vazgeçebilir.
Psikolog araştırmaya katılım için aşırı ya da uygunsuz ekonomik ya da başka teşvikler sağlamaktan kaçınmalı, mesleki hizmeti araştırma için teşvik olarak kullandığında, hizmetin özellikleri kadar risklerini, zorunluluklarını ve sınırlarını da açıklamalıdır.
Yanıltma teknikleri sadece çalışmanın bilimsel, eğitimsel ya da uygulama değerleri açısından işlevsel olduğu durumlarda, eğer öyle bir kurum varsa, kurumsal onay alınarak kullanılabilir. Psikolog, araştırmasının fiziksel acı ya da ciddi duygusal strese neden olacağını öngördüğü durumlarda katılımcıları bu konuda yanıltmamalı, deneyin düzenlenmesi ve yürütülmesi için gerekli olan herhangi bir yanıltmayı katılanlara olabildiğince erken açıklamalıdır. Bunun katılımın sonunda yapılması yeğlenir ve katılımcıların isterlerse verilerini geri almalarına izin verilir.
Psikolog katılımcılara araştırmanın özellikleri ve sonuçları ile ilgili uygun bilgileri elde etmeleri için olanak sunmalı ve katılımcılar açısından herhangi bir yanlış anlamayı gidermek için olanaklıysa araştırmanın sonunda onları bilgilendirmelidir. Araştırma yöntemlerinin katılımcıya zarar verdiğinin farkına varınca bu zararı en aza indirmek için gerekeni yapmalıdır.
Psikolog, hayvan deneylerinde hayvanların ilgili yönetmeliklere, ve mesleki standartlara göre bakımını üstlenmeli, bu standartlara göre hayvanları araştırmalarında kullanmalı ve elden çıkarmalıdır. Araştırma yöntemleri konusunda eğitim görmüş ve laboratuar hayvanlarının bakımında deneyim kazanmış psikolog, hayvanlarla ilgili her tür işlemi denetlemelidir. Ayrıca, hayvanlara eziyet edilmeden bakılması ve sağlıklı bir ortamda tutulmalarından sorumludur. Psikolog, denetimi altında olan ve araştırmaları sırasında hayvanları kullanan herkesin, araştırma yöntemleri ve hayvan türüne uygun bakım konusunda eğitim almalarını sağlmalıdır. Hayvan deneklerin rahatsızlık duymalarını, hastalanmalarını ve acı çekmelerini en aza indirmek için gerekli önlemleri almalıdır. Ancak izlenebilecek daha az zarar veren başka bir işlem yoksa ve araştırmanın amacı bilimsel ve eğitsel bir değer içeriyorsa hayvanların acı çekmelerine, strese girmelerine ve gereksinimlerinden yoksun kalmalarına neden olan araştırmalar yapılabilir. Cerrahi işlemler anestezi ile uygulanmalı, enfeksiyonu önleyici ve acıyı mümkün olduğunca azaltan teknikler cerrahi müdahale sırasında ve sonrasında uygulanmalıdır. Denek olarak kullanılan hayvanın yaşamına son verilmesi gerektiğinde bu, acıyı olabildiğince azaltacak, önceden onaylanmış işlemler çerçevesinde, çabuk bir şekilde yapılmalıdır.
Psikolog, araştırma verilerini uydurmamalı ya da sonuçları saptırmamalıdır. Yayınladığı veri ve sonuçlarda önemli yanlışlar saptarsa; bu hataları düzeltmek için uygun adımları atmalıdır.

Yayın Etiği

Psikolog yaptığı yayınlarda da bir takım sorumluluklar taşımaktadır:

Başkasına ait çalışmalar ya da bilgilere atıfta bulunsa bile, bunların önemli öğelerini kendi eseriymiş gibi göstermemeli, yapılan alıntıları uygun olarak belirtmeli ve atıfta bulunmalıdır.
Psikolog, yalnızca kendi eseri olan ya da katkıda bulunduğu çalışmalar için sorumluluk ve hak iddia etmeli, baş yazarlık hakkı, kişinin konumu ne olursa olsun, o çalışmada konuyla ilgili en çok bilimsel ya da mesleki katkısı olan kişiye verilmelidir. Diğer yayın hakları kişilerin söz konusu çalışmadaki katkıları oranında sıralanmalıdır. Büyük ölçüde bir öğrencinin uzmanlık ya da doktora tezine dayanan çok yazarlı bir makalede, eğer araştırmanın orijinal fikri kendininse, bu öğrenci başyazar olarak belirtilmelidir.
Psikolog önceden yayınlanmış verileri, orijinal veri olarak sunmamalıdır. Ancak daha sonra aynı veriler önceki bir çalışmada kullanıldığı belirtilerek yeniden yayınlanabilir.
Psikolog, araştırma sonuçlarını yayınladıktan sonra sonuçların dayandığı verileri üzerinde yeniden çalışmak ve kalıcı bilgilere ulaşmak isteyen meslektaşlarından saklamamalı ve katılımcıların gizliliğini koruyarak yeniden analize açmalıdır. Bu verilerden yararlanmak isteyen psikolog, verileri sadece belirtilen şekilde kullanmalı ve orijinal veri olarak sunmamalıdır.
Sunum, yayın, ya da araştırma fonu için sunulan bilgileri ya da araştırma tekliflerini inceleyen psikolog, bu bilgileri sağlayan kişilerin gizlilik ve tescil haklarına saygı duymalıdır.

Etikle Yasal ve Kurumsal Talepler Arasında Uyumsuzluklar

Etik Yönetmelik'e göre eğer yasal taleplerle etik arasında bir çelişki varsa ve bu çelişki çözülemiyorsa psikologun yasanın, düzenlemelerin ya da diğer yasal yetkilerin gerektirdiklerine bağlı kalır. Ama eğer üyesi olduğu organizasyonun talepleri etik ilkelerle uyuşmuyorsa, bu durumda psikologun Etik Yönetmelik'e bağlı kalması gerekir.

Diğer Konular

Kriminal Psikoloji

Endüstri ve Örgüt Psikolojisinde Etik

Orduda Psikologlar

Cezaevlerinde Psikologlar

Etik Kodlara Yönelik Eleştiriler

TPD'nin Etik Yönetmelik'ine yönelik eleştiriler şu noktalarda toplanır:

Etik Yönetmelik'in etiki mesleki olarak kurgulaması ve toplumsal etikin önüne koyması.
Ayrımcılıkla ilgili maddelerde pozitif ayrımcılığa değinilmemesi.
Sömürünün etik dışı olduğuna dair maddelerin, anaakım endüstri psikolojisi başta olmak üzere, psikolojinin kapitalist düzendeki toplumsal işlevini tartışmaması.
Hayvan deneylerini reddetmeyerek, hayvan etiğini "hayvanların gereksiz yere acı çekmemeleri" gibi belirsiz bir noktadan ele alması.
Bilimsel çeşitliliğin ana akım lehine reddedilerek, belirsiz bir "bilim dışı" kavramının kullanılması ve buna dayanarak TPD'nin kendi otoritesini dayatma çabası (Bkz. Batur, 2004).

Okumalar

APA. APA guidelines for providers of psychological services to ethnic, linguistic, and culturally diverse populations. [1]
APA. Guidelines for psychotherapy with lesbian, gay, and bisexual clients. [2]
APA. Guidelines for the ethical conduct in the care and use animals. [3]
APA (1993). Record keeping guidelines. American Psychologist, 48. 984-986.
APA (1994). Guidelines for child custody evaluations in divorce proceedings. American Psychologist, 49, 677-680.
APA (1999). Standards for Educational and Psychological Testing. Washington, DC: American Psychological Association.
APA (2002). Ethical principles of psychologists and code of conduct. American Psychologist, 57, 1060-1073.
APA (2002). Code of Ethics [4]
APA (2003). Guidelines on multicultural education, training, research, practice, and organizational change for psychologists. American Psychologists, 58, 377-402.
Batur, S. (2004). Egemen Psikolojinin İktidar Arayışı Üzerine Düşünceler: Türk Psikologlar Derneği’nin Etik Yönetmelik’inin Eleştirisi [5]
Bersoff, Donald N. (2003) (Ed). Ethical conflicts in psychology, 3rd ed. Washington, DC: American Psychological Association.
Chenneville, T. (2000). HIV, Confidentiality, and Duty to Protect: A Decision-Making Model. Professional Psychology: Research and Practice, 31, 661-670.
Committee on Ethical Guidelines for Forensic Psychologists. (1991). S[ecialty guidelines for forensic psychologists. Law & Human Behavior, 15, 655-665.
Eyde, L.D. et al. (1993). Responsible Test Use: Case Studies for Assessing Human Behavior. Washington, DC: American Psychological Association.
Fisher, C. B., Hoagwood, K., Duster, T.,Frank, D. A., Grisso, T., Macklin, R., Levine, R. J., Spencer, M. B., Takanishi, R., Trimble, J. E., Zayas, L. H. (2002). Research ethics for mental health science involving ethnic minority children and youth. American Psychologist, 57, 1024-1040.
Fisher, C. B., Pearson, J. L., Kim, S., & Reynolds, C. F. (2002). Ethical issues in including suicidal individuals in clinical research. IRB: Ethics & Human Research, 24, 1 - 6.
Fisher, C. B. (2003). Decoding the ethics code: A practical guide for psychologists. Thousand Oaks: Sage Publications.
Gil, E. F. & Bob. S. (1999). Culturally competent research: An ethical perspective. Clinical Psychology Review, 19, 45-55.
Harrar, W.R., VandeCreek, L., & Knapp, S. (1990). Ethical and legal aspects of clinical supervision. Professional Psychology: Research and Practice, 21, 37-41.
Koocher, G. & Keith-Speigal, P. (1998). Ethics in Psychology. New York: Oxford University Press.
Knapp, S. & VandeCreek, L. (2003). An overview of the major changes in the 2002 APA Ethics Code. Professional Psychology: Research & Practice. 34, 301-308.
Kraut, R., Olson, J., Mahzarin, B., Cohen, A., & Couper, M. (2004). Psychology research online: Report of the Scientific affairs advisory group on the conduct of research on the internet. American Psychologist, 59, 105-117.
Kuther, Tara L. (2003) Teaching the teacher: Ethical issues in graduate student teaching. College Student Journal, 37, 219-223.
Lamb, D.H. & Catanzaro, S.J. (1998). Sexual & nonsexual boundary violations involving psychologists, clients, supervisees, & students. Professional Psychology: Research and Practice, 29, 498-503.
Moser, D. M., Schultz, S. K., Arndt, S., Benjamin, M. L., Fleming, F. W., Brems, C. S., Paulsen, J. S., Appelbaum, P. S., & Andreasen, N. C. (2002). Capacity to provide informed consent for participation in schizophrenia and HIV research. American Journal of Psychiatry, 159, 1201-1207.
National Academy of Sciences (1995). On being a scientist. Committee on Science, engineering, and public policy. National Academy Press: Washington D.C. [6]
O’Donohue, W. & Ferguson, K. (2003). Handbook of Professional Ethics for Psychologists: Issues, Questions, and Controversies. SAGE Publications.
Patten, C., Barnett, T., & Houlihan, D. (1991). Ethics in marital and family therapy: A review of the literature. Professional Psychology: Research and Practice, 22, 171-175.
Plante, T. G. (1998). Teaching Psychology Ethics to Undergraduates. Teaching Psychology, 25, 284-285.
Plante, T. G. (1999). Ethical Standards in Contemporary Clinical Psychology. NY: Wiley.
Plante, T.G. (1999). Ten strategies for psychology trainees and practicing psychologists interested in avoiding ethical and legal perils. Psychotherapy, 36, 398-403.
Rachels, J. (1998). The Elements of Moral Philosophy. New York: Mc Graw-Hill.
Ragusea, A.S. & VandeCreek, L. (2003). Suggestions for the ethical practice of online psychotherapy. Psychotherapy: Theory, Research, Practice, Training, 40, 94-102.
Sharkin, B. (1995). Strains on confidentiality in college-student psychotherapy: Entangled therapeutic relationships, incidental encounters, and third-party inquiries. Professional Psychology, Research and Practice, 26, 184–189.
Steinbock, B., Arras, J. D., & London, A. J. (2003). Ethical issues in modern medicine. New York: McGraw-Hill.
Tabachnick, B.G., Keith-Spiegel, P., Pope, K.S (1991) Ethics of teaching: Beliefs and behaviors of psychologists as educators. American Psychologist, 46, 506-515.
TPD (2004). Etik Yönetmelik [7]

Psikolojiye Giriş/Psikolojide Etik

İçindekiler