Rusça/Ders 2

Sayılar – Числа [çi ́sla]

Rusça'da sayılar 2 gruba ayrılır:

1. Единственное число [yidi ́nstvinaye çisló] – Tekil sayı

2. Множественное число [mnójıstvinnaye çisló] – Çoğul sayı

Ö: рука - руки [ruká - rúki] (el - eller), дом - дома [dom - domá] (ev - evler), дерево - деревья [d'ériva - dirév'ya] (ağaç - ağaçlar), год - года [god - godá] (yıl - yıllar)

Rusça'da tekil olup, çoğul yazılan sayılı bazı sözcükler vardır. Çoğul yapılmazlar.

Ö: очки [açki ́] (gözlük), часы [çisı́] (saat (şey)), брюки [br'úki] (pantolon)

Cins - Род [rot]

Rusçanın cinslerde özel ve zor fonksyon var. Rus cinsli sözcükleri doğru ayrılmak için Rusça konuşma pratik çekmek zorundasınız.

Rus cinsler 3 gruba ayrılır:

1. Мужской род [muşskóy rot] - Erkek cinsi

2. Женский род [jénskiy rot] - Bayan cinsi

3. Средний род [sr’édniy rot] - Orta cinsi

Ö: Дима читает книгу [di ́ma çitáyit kni ́gu] (Dima kitap okuyor).

Дима (Dima) bir Rus erkek ismidir, bu yüzden Дима her zaman erkek cinsi olur. Книга (kitap) varlık ismi bayan cinstir.

Маша принесла цветок [Máşa prinislá tsvitók] (Maşa çiçeği getirmiş).

Маша (Maşa) bir Rus bayan ismidir, bu yüzden Маша her zaman bayan cinsi olur. Принесла (getirmiş) geçmiş zaman bayan cins fiili. Маша kelimenin kombinasyona göre принесла kelimesi aynı bayan cins olur. (Unutmayın: Rus gramer kurallara göre geçmiş zaman fiili cinsli olur, buna göre sözün ayrı sonek var. Mesela принесла sözünde "ла" soneki geçmiş zaman bayan cins demelidir.) Цветок (çiçek) erkek cins varlık ismidir.

Когда взошло солнце, Дима с Машей пошли на улицу гулять [Kagdá vzaşló sólntse Di ́ma s Máşey paşli ́ na úlitsu gul'át'] (Güneş çıktı zaman Dima Maşa ile dolaşmak için dışarı çıktılar). Солнце (güneş) varlık ismi orta cinsi. Взошло (çıktı) geçmiş zaman orta cins fiili. Солнце kelimenin kombinasyona göre взошло kelimesi aynı orta cins olur.

Bazı durumlarda bile 2 gruplar da olabilir

4. Общий род [ópşiy rot] - Genel cinsi

5. Обоюдный род [abayúdnıy rot] - İkili cinsi

Zaman - Время [vr'ém'a]

Rusçada zaman 2 gruba ayrılır:

1. Абсолютное время [apsal'útnaye vr'ém'a] - Mutlak zamanı

2. Относительное время [atnasi ́til'naye vr'ém'a] - Göreli zamanı

Mutlak zamanı

1. Настоящее время [nastayáşiye vr'ém'a] - Şu anki zamanı

2. Прошедшее время [praşétşıye vr'em'a] - Geçmiş zamanı

3. Будущее время [búduşiye vr'ém'a] - Gelecek zamanı

• Şu anki zamanı:

Ö: Мы работаем на заводе [mı rabótayim na zavódi] - Fabrikada çalışıyoruz; Я нахожусь в Москве [ya nahajús' v maskv'é] - Ben Moskova'da bulunuyorum

• Geçmiş zamanı:

Ö: Он раньше жил в России [on rán'şı jıl v rasi ́yi] - O önce Rusya'da yaşamış.

• Gelecek zamanı:

Ö: Мы поедем отдыхать в Анталью [mı payédim addıhát' v antál'yu] - Antalya'ya dinlenmek için gideceğiz

Göreli zamanı

1. Предшествование [pritşéstvavaniye] - Öncelik

2. Одновременность [adnavrim'énnast'] - Eşzamanlılık

3. Следование [stl'édavaniye] - Yapışma

• Öncelik:

Ö: Наигравшись, дети пошли спать [nayigráfşıs', d'éti paşli ́ spat'] - Oyun bittikten sonra, çocuklar uyumak gitmişler.

• Eşzamanlılık:

Ö: Мы шли по лесу, напевая песню [mı şli pa l'ésu, napiváya p'ésn'u] - Ormana dolaştık, şarkı söyleyip

Söz bölükleri – Части речи [çásti r’éçi]

Rusça'da söz bölükler 2 gruba ayrılır.

1. Самостоятельные части речи [samastayátil'nıye çásti r'éçi] - Bağımsız söz bölükleri

2. Служебные части речи [slujébnıye çásti r'éçi] - Servis söz bölükleri

• Bağımsız söz bölükleri:

1. Имя существительное [i ́m’a suşçistvi ́til’naye] – Varlık ismi

2. Имя прилагательное [i ́m’a prilagátil’naye] – Sıfat ismi

3. Глагол [glagól] – Fiil.

4. Имя числительное [i ́m’a çisli ́til’naye] – Sayı sıfat ismi

5. Местоимение [mistayim'éniye] - Zamir

6. Наречие [nar'éçiye] - Belirteç

7. Предикатив [pridikati ́f] - Predikatif

8. Причастие [priçástiye] - Komünyon

9. Деепричастие [diyipriçástiye] - Ortaç

• Servis söz bölükleri:

1. Предлог [pridlók] - Öntakı

2. Союз [sayús] - Bağlaç

3. Частица [çisti ́tsa] - Parça

4. Междометие [mijdam'étiye] - Ünlem

5. Вводное слово [vvadnóye slóva] - Söztakı

İsimler

Her bir ismi kendi sorulara cevap veriyor:

1. Varlık ismi:

(кто?) [kto] - kim?;

(что?) [şto] - nedir?

• Ö:

кто? (kim?) - человек [çelav'ék] (insan), мужчина [muşi ́na] (erkek), Мехмет [mihm'ét] (Mehmet), Сергей [sirg'éy] (Sergey), Ясемин [yasimi ́n] (Yasemin);

что? (nedir?) - дерево [d'ériva] (ağaç), компьютер [kamp'yúter] (bilgisayar), школа [şkóla] (okul)

2. Sıfat ismi:

(какой?) [kakóy] – nasıl? hangi? (biricik sayının erkek cins sorusu)

(какая?) [kakáya] – nasıl? hangi? (biricik sayının bayan cins sorusu)

(какое?) [kakóye] – nasıl? hangi? (biricik sayının orta cins sorusu)

(какие?) [kaki ́ye] – nasıl? hangi? (çoğul sayı sorusu)

• Ö:

какой цвет? - синий [kakóy tsv'et - si ́niy] (hangi rengi? - mavi); какой человек? - умный [kakóy çilav'ek - úmnıy] (nasıl insan? - hakıllı) (biricik sayının erkek cins örneği)

какая погода? - хорошая [kakáya pagóda - haróşaya] (hava nasıl? - iyi); какая девушка? - красивая [kakáya d'évuşka - krasi ́vaya] (nasıl kız? - güzel) (biricik sayının bayan cins örneği)

какое настроение? - хорошее [kakóye nastrayéniye - har`óşıye] (keyfi nasıl? - iyi); какое число? - двадцать первое [kakóye çisló - dvátsat' p'érvaye] (hangi sayı - yirmi birinci) (biricik sayının orta cins örneği)

какие сапоги? - резиновые [kaki ́ye sapagi ́ - rizi ́navıye] (nasıl çizme? - lastik); какие девушки? - красивые [kaki ́ye d'évuşki - kras`i ́vıye] (nasıl kızlar - güzel) (çoğul sayı örneği)

3. Fiil:

что делает? [şto d'élayit] - ne yapıyor?

что сделает? [şto zd'élayit] - ne yapacak?

что делают? [şto d'élayut] - ne yapıyorlar?

что сделают? [şto zd'élayut] - ne yapacaklar?

• Ö:

что делает? - играет [şto d'élayit - igráyit] (ne yapıyor? - oynuyor)

что сделает? - сыграет [şto zd'élayit - sıgráyit] (ne yapacak? - oynayacak)

что делают? - играют [şto d'élayut - igráyut] (ne yapıyorlar? - oynuyorlar)

что сделают? - сыграют [şto zd'élayut - sıgráyut] (ne yapacaklar? - oynayacaklar)

4. Sayı sıfat ismi:

который? [katórıy] - kaçıncı? kaç?

сколько? [skól'ka] - ne kadar? kaç?

• Ö:

Который день идёт праздник? - Седьмой [katórıy d'en' id'ót práznik - sid'móy] (Bayramın kaç gün oldu? - Yedi)

Сколько время? - Пять часов [skól'ka vr'ém'a - p'at' çisóf] (Saat kaç? - Beş saat)

Belirteç - Наречие [nar'e ́çiye]

Rusça belirteçte ayrı özel söz var ve hiç diğer sözlere eğik değildir.

Rusça belirteçler 2 gruba ayrılır:

1. Обстоятельственные наречия [apstayátil'stvinıye nar'éçiya] - Durum belirteç

2. Определительные наречия [apridili ́til'nıye nar'éçiya] - Tanım belirteç

Zamir

Rusçada zamir 9 gruba ayrılır:

1. Личные [li ́çnıye] - kişi zamir

2. Возвратные [vazvrátnıye] - iade zamir

3. Притяжательные [pritijátil'nıye] - bağ zamir

4. Вопросительные [vaprasi ́til'nıye] - soru zamir

5. Относительные [atnasi ́til'nıye] - göreli zamir

6. Указательные [ukazátil'nıye] - işaret zamir

7. Определительные [apridili ́til'nıye] - belir zamir

8. Отрицательные [atritsátil'nıye] - negatif zamir

9. Неопределённые [niapridil'ónıye] - tanımsız zamir

• Kişi zamir:

	Biricik sayı	Çoğul sayı
1 kişi	я [ya] (ben)	мы [mı] (biz)
2 kişi	ты [tı] (sen) Вы [vı] (siz) (sizli bizli, nazik tedavi)	вы [vı] (siz)
3 kişi	он [on] (o) (erkek cins) она [aná] (o) (bayan cins) оно [anó] (o, bu) (orta cins)	они [aní] (onlar)

• İade zamir:

	Biricik sayı	Çoğul sayı
1 kişi	мой [moy] (benimki)	наш [naş] (bizimki)
2 kişi	твой [tvoy] (seninki), Ваш [vaş] (sizinki) (sizli bizli, nazik tedavi)	ваш [vaş] (sizinki)
3 kişi	его [yivó] (onun) (erkek ve orta cinsler) её [yiyó] (onun) (bayan cins)	их [yih] (onların)
herhangi kişi	свой [svoy] (-mı, -nı)

• Soru zamir:

кто [kto] (kim) что [şto] (ne) сколько [skól'ka] (ne kadar)	olaylara eğimlidir
какой [kakóy] (nasıl) каков [kakóf] (nasıl) чей [çey] (kimin) который [katórıy] (hangi)	tanımlı varlık isim ile tutarlı olup, olaylara eğimlidir, cinslere ve saylara değişimlidir
куда [kudá] (nereye) когда [kagdá] (ne zaman) зачем [zaç'ém] (ne için) почему [paçimú] (neden, niye)	değişimli değildir

• Göreli zamir:

Aynı soru zamir gibi, fakat baş fıkraya ast fıkrayı bağlanır.

• İşaret zamir:

столько [stól'ka] (bu kadar)	tanımlı varlık isim ile tutarlı olup, olaylara eğimlidir
этот [état] (bu) тот [tot] (o, bu) (erkek cins) такой [takóy] (böyle, bu kadar) таков [takóf] (böyle) то [to] (o, bu) (orta cins) этакий [étakiy] (böyle) оный (eski Rusçası) [ónıy] (böyle) сей (eski Rusçası) [s'ey] (bu) экий [ékiy] (bu kadar)	tanımlı varlık isim ile tutarlı olup, olaylara eğimlidir, cinslere ve saylara değişimlidir
вот [vot] (işte)	değişimli değildir

• Belir zamir:

все [fs'e] (hepsi) всё [fs'o] (her şey)	olaylara eğimlidir
весь [v'es'] (bütün, tüm) всякий (herbiri)[fs'ákiy] сам [sam] (kendi) самый [sámıy] (tam) само [samó] (kendi) каждый [kájdıy] (herbiri, herhangi) иной [inóy] (diğer) любой [l'ubóy] (herhangi) другой [drugóy] (başka, diğer)	tanımlı varlık isim ile tutarlı olup, olaylara eğimlidir, cinslere ve saylara değişimlidir

• Negatif zamir:

никто [niktó] (hiçbiri) ничто [niştó] (hiçbir şey) нечего [n'éçiva] (hiçbir şey)	olaylara eğimlidir
никакой [nikakóy] (hiçbiri) ничей [niçéy] (hiç kimse)	tanımlı varlık isim ile tutarlı olup, olaylara eğimlidir, cinslere ve saylara değişimlidir
негде [négdi] (hiçbir yerde) некуда [nékuda] (hiçbir yere) никогда [nikagdá] (hiçbir zaman) незачем [nézaçim] (lazım değil, hayır (cevap)) никак [nikák] (hayır (cevap))	değişimli değildir

• Tanımsız zamir:

некто [n'ékta] (kimse, biri)

нечто [n'éçta] (bir şey)

некий [n'ékiy] (bir)

некоторый [n'ékatarıy] (bazı)

Soru zamir кое- [kóyi] öntakı ile ya da -то [-ta], -либо [liba], -нибудь [-nibut']: кое-кто [kóyi-któ], где-то [gd'é-ta], кому-либо [kamú-liba], что-нибудь [ştó-nibut'] sonekler ile.

Cinsler isimlerle etkileşim

Biricik sayı

Мужской род имён существительных [muşskóy rot im’ón suşçistvi ́til’nıh] – Varlık isimlerin erkek cinsi:

Ö: круг [kruk] – çevre, снег [sn’ek] – kar, день [d’en’] – gün

Женский род имён существительных [jénskiy rot im’ón suşçistvi ́til’nıh] – Varlık isimlerin bayan cinsi:

Ö: зима [zimá] – kış, дорога [daróga] – yol, метель [mit’él’] – tipi, ночь [noç’] – gece

Средний род имён существительных [sr’édniy rot im’ón suşçistvi ́til’nıh] – Varlık isimlerin orta cinsi:

Ö: лето [l’éta] – yaz, небо [n’éba] – hava, стекло [stikló] – cam, окно [aknó] - pencere

Мужской род имён прилагательных [muşskóy rot im’ón prilagátil’nıh] – Sıfat isimlerin erkek cinsi:

Ö: сильный [si ́l’nıy] – güçlü, закрытый [zakrı́tıy] – kapalı, белый [b’élıy] – beyaz, красный [krásnıy] – kırmızı

Женский род имён прилагательных [jénskiy rot im’ón prilagátil’nıh] - Sıfat isimlerin bayan cinsi:

Ö: сильная [si ́l’naya] – güçlü, закрытая [zakrı́taya] – kapalı, белая [b’élaya] – beyaz, красная [krásnaya] – kırmızı

Средний род имён прилагательных [sr’édniy rot im’ón prilagátil’nıh] – Sıfat isimlerin orta cinsi:

Ö: сильное [si ́l’naye] – güçlü, закрытое [zakrı́taye] – kapalı, белое [b’élaye] – beyaz, красное [krásnaye] – kırmızı

Мужской род имён числительных [muşskóy rot im’ón çisliti ́l’nıh] - Sayı sıfat isimlerin erkek cinsi:

Ö: один [adi ́n] – bir, первый [p’érvıy] – birinci, седьмой [sid’móy] – yedinci

Женский род имён числительных [jénskiy rot im’ón çisli ́til’nıh] - Sayı sıfat isimlerin bayan cinsi:

Ö: одна [adná] – bir, первая [p’érvaya] – birinci, седьмая [sid’máya] – yedinci

Средний род имён числительных [sr’édniy rot im’on çi ́slitil’nıh] - Sayı sıfat isimlerin orta cinsi:

Ö: одно [adnó] – bir, первое [p’érvaye] – birinci, седьмое [sid’móye] – yedinci

Çoğul sayı

Мужской род имён существительных [muşsk`óy rot im`’ón suşçistv`i ́til’nıh] – Varlık isimlerin erkek cinsi:

Ö: круги [krugi ́] – çevreler, снега [snigá] – karlar, дни [dni] – günler

Женский род имён существительных [j`énskiy rot im`’ón suşçistv`i ́til’nıh] – Varlık isimlerin bayan cinsi:

Ö: палки [pálki] – tahtalar, дороги [darógi] – yollar, метели [mit’éli] – tipiler, ночи [n`óçi] – geceler

Средний род имён существительных [sr’édniy rot im’ón suşçistvi ́til’nıh] – Varlık isimlerin orta cinsi:

Ö: небеса [nibisá] – havalar, стёкла [st’ókla] – camlar, окна [ókna] - pencereler

Çoğul sayı sözlerin için sıfat isimler cinsleri yoktur.

Hali - Падеж [pad'éş]

Rusçada hali 11 gruba ayrılır:

Temel hali:

Именительный [imini ́til'nıy] - Yalın

Родительный [radi ́til'nıy] - -in hali

Дательный [dátil'nıy] - Datif

Винительный [vini ́til'nıy] - Akuzatif

Творительный [tvari ́til'nıy] - Enstrümental

Предложный [pridlójnıy] - Prepozitif

Ek hali:

Звательный [zvátil'nıy] - Vokatif

Количественно-определительный [kali ́çistvina-apridili ́til'nıy] - Partitif

Местный [m'éstnıy] - Lokatif

Исходный [ishódnıy] - Ablatif

Притяжательный [pritijátil'nıy] - Posesif

Temel hali

Yalın	Кто? [kto] Что? [şto] (Kim? Ne?)
-in hali	Кого? [kavó] Чего? [çivó] (Kimi? Neyi?)
Datif	Кому? [kamú] Чему? [çimú] (Kime? Neye?)
Akuzatif	Кого? [kavó] Что? [şto] (Kimi? Ne?)
Enstrümental	Кем? [k'em] Чем? [çem] (Kimin ile? Ne ile?)
Prepozitif	О ком? [a kom] О чём? [a çom] (Kimin için? Ne için?)

Ö:

кто? - Мехмет [kto - m'ehm'ét] (kim? - Mehmet)

кого? - Мехмета [kavó - m'ehméta] (kimi? - Mehmeti)

кому? - Мехмету [kamú - m'ehm'étu] (kime? - Mehmete)

кем? - Мехметом [k'em - m'ehm'étam] (Kimin ile? - Mehmet ile)

о ком? - о Мехмете [a kom - a m'ehm'ét'e] (Kimin için? - Mehmet için)

Ek hali

Rusçada ek halinin özel soruları yok. Ek hali Rusça ifadeler ilişki olarak bağlıdır.

1. Vokatif hali - Çağırma halidir. Eski Slav dilinde ve Çarlık Rusyanın Rusçasında bu hali dağıtılmıştır. Şimdiki Rusçada az örnekler kalmış:

Yalın hali	Vokatif hali
Бог [bog] (Allah)	Боже [bóje] (Allahım!)
Господь [gaspót'] (Tanrı)	Господи [góspadi] (Tanrım!)
отец [at'éts] (baba, papaz)	отче [óççe] (baba! (hıristiyanlarda))
сын [sın] (oğul)	сына [sı́na] (oğlum!)
дочь [doç] (kız (akraba))	доча [dóça] (kızım!)
князь [kn'as'] (prens)	княже [kn'áje] (prens!)
мама [máma] (anne)	мам [mam] (anne!)
папа [pápa] (baba)	пап [pap] (baba!)
дедушка [d'éduşka] (büyük baba)	деда [d'éda] (büyük baba!)
бабушка [bábuşka] (büyük anne)	бабуль [babúl'] (büyük anne!)

Ruşçada kişisel adlar (tek sadece) kısa sürümleri vokatif hali olabilir:

Yalın hali	Vokatif hali
Петя [p'ét'a] (Petya (tüm adı Pyotr))	Петь [p'et'] (Petya!)
Оля [ól'a] (Olya (tüm adı Olga))	Оль [ol'] (Olya!)
Серёжа [sir'ója] (Seryoja (tüm adı Sergey))	Серёж [sir'ój] (Seryoja)

2. Lokatif hali - Yerel halidir. Olan yeri anlamı, varlık isim takılan halidir.

Ö: стоять в снегу [stayát' f snigú] (kar üstünde durmak)

3. Ablatif hali - Ön halidir. Hareket başı yeri anlamı, varlık isim takılan halidir. Lokatif hali aksine vurgu edatlara düşüyor.

Ö: вышел и́з лесу [vı́şel i ́z lisu] (ormandan çıktı)

4. Posesif hali - Çekme hali. Konuşma.

Rus kişisel adların (tek sadece kısa sürümler) sonunda -ин soneği var.

Yalın hali	Posesif hali
Петя [p'ét'a] (Petya (tüm adı Pyotr))	Петин [p'étin] (Petya'nın)
Оля [ól'a] (Olya (tüm adı Olga))	Олин [ólin] (Olya'nın)
Серёжа [sir'ója] (Seryoja (tüm adı Sergey))	Серёжин [sir'ójın] (Seryoja'nın)

Biçimbirim - Строение слова [strayéniye slóva]

Rusçada biçimbirim 5 parça olarak ayrılır:

Приставка [pristáfka] - Önek

Корень [kórin'] - Kök

Суффикс [súfiks] - Sonek

Окончание [akançániye] - Ek

Основа [asnóva] - Esas

Önek

Rusça sözlerde önek oldukça sık kullanıyor.

Ö: провод [próvat] (tel), приставка [pristáfka] (önek), разнос [raznós] (ayrılma), ответвление [atvitvl'éniye] (şube), устойчивость [ustóyçivast'] (istikrar)

Aynı önek aynı kökle etkileşti zaman, vurgunun düştü yere bağlı olarak, farklı anlamı olabilir.

Ö: провода - проводы [pravadá - próvadı] (teller - göndürme), подводить - подводный [padvadi ́t' - padvódnıy] (yaklaştırmak - denizaltı)

Rusça sözlerin kökün önünde birkaç önekler olabilir.

Ö: про-из-ведение [prayizvid'éniye] (ürün), не-до-раз-умение [nidarazum'éniye] (yanlış anlama)

Rusça sözlerin kökün sonusunda birkaç önekler olabilir.

Ö: руко-по-жатие [rukapajátiye] (tokalaşma), веро-ис-по-ведание [virayispavidániye] (din)