Türükçä/İsimler
< Türükçä
İSİM:
Çokluk Eki: -lar/lär: qızlar (kızlar), erkäklär ( erkekler)
İYELİK:
| Ana | Biläk | Öy | Üzüm | |
|---|---|---|---|---|
| Meniñ | Anam | Biläğim | Öyüm | Üzümüm |
| Seniñ | Anañ | Biläğiñ | Öyüñ | Üzümüñ |
| Anıñ | Anası | Biläği | Öyü | Üzümü |
| Onuñ | Anası | Biläği | Öyü | Üzümü |
| Bizniñ | Anamız | Biläğimiz | Öyümüz | Üzümümüz |
| Sizniñ | Anañız | Biläğiñiz | Öyüñüz | Üzümüñüz |
| Alarnıñ | Anası | Biläği | Öyü | Üzümü |
| Olarnıñ | Anası | Biläği | Öyü | Üzümü |
- İlgi Hali Eki: -nıñ/-niñ/-nuñ/-nüñ : Aliniñ, Ağañnıñ, Öyümüznüñ , Yurtnuñ
- Yükleme Hali Eki: -nı/-ni/-nu/-nü: Alini, Ağañnı, Öyümüznü, Yurtnu
- Yaklaşma Hali Eki:
- Adın yalın hali ile üçüncü tekil ve çoğul şahıs iyelik eki almış halinde, -ga, -gä:
- Aligä, Ağaga, Balalarıga, Bilimgä, İstanbulga, Qızga, Öygä, Yurtuga, Yurtlarıga
- Adın tekil ve çoğul üçüncü şahıs iyelik hali dışındaki şahıs iyelik eki almış hallerinde,-a/-ä:
- Ağaña, Balamıza, Bilimiñizä, Qızıma, Öyümä, Sözüñä, Yurtumuza, Yurtuñuza
- Adın yalın hali ile üçüncü tekil ve çoğul şahıs iyelik eki almış halinde, -ga, -gä:
- Bulunma Hali Eki:-da/dä: Alidä, Ağada, Balalarda, Bilimdä, İstanbulda, Qızda, Öydä, Yurtda, Yurtumuzda
- Uzaklaşma Hali Eki:-dan/dän: Alidän, Ağadan, Balalardan, Bilimdän, İstanbuldan, Qızdan, Öydän, Yurtdan,Yurtumudan
- Vasıta Hali:Bilän bağlacı ile gerçekleştirilir:Men bilän kelmädi,Ekmäkni ağzımız, tilimiz yenä tişlärimiz bilän yermiz.
SORU:
-mı/-mi/-mu/-mü ekleri ile cümleye soru anlamı verilir. Soru eki cümlede en son yer alan ektirve cümleye birleşik yazılır, ayrılmaz, örneğin;Ertägä mäktäpgä keläçäksänmi? (Yarın okula gelecek misin?)Bul Aliniñgimi? ( Bu Ali’ninki mi?)
İSİM ÇEKİMİ:
| Büyük | Bala | Yol-da | |
|---|---|---|---|
| Men | Büyükmän | Balaman | Yoldaman |
| Sen | Büyüksän | Balasan | Yoldasan |
| An | Büyük(-dür) | Bala(-dır) | Yolda(-dır) |
| Ol | Büyük(-dür) | Bala(-dır) | Yolda(-dır) |
| Biz | Büyükmüz | Balamız | Yoldamız |
| Siz | Büyüksüñüz | Balasıñız | Yoldasıñız |
| Alar | Büyük(-dürlär) | Bala(-dırlar) | Yolda(-dırlar) |
| Olar | Büyük(-dürlär) | Bala(-dırlar) | Yolda(-dırlar) |
İsim çekilirken üçüncü tekil ve çoğul şahıslara –dir ekini eklemek isteğe bağlıdır. Kullanımıkonuşmada ciddiyeti, bilimselliği, resmiliği arttırır.İsmin olumsuz çekimi emäz (değil) ya da teğil (değil) sözleri ile yapılır. lendirmedenteğil sözünün kullanımının çok edebi haller, aşırı resmi durumlar, akademik konuşmalar,nezaket gerektiren durumlar gibi belirli alanlarla sınırlı olduğunu hatırlatalım.
- Oquvçı: Öğrenci
- Men bala emäzmän
- Sen bala emäzsän
- An bala emäz(-dir)
- Ol bala emäz(-dir)
- Biz bala emäzmiz
- Siz bala emäzsiñiz
- Alar bala emäz(-dir)
- Olar bala emäz(-dir)