Türk Tarihi/İslamiyet öncesi Türk devletleri

Türk adının anlamları

Türk adına gerek kaynaklarda, gerek araştırmalarda türlü anlamlar verilmiştir. Miğfer, terk edilmiş, olgunluk çağı, deniz kıyısında oturan adam, vb.

• A. Wembry'ye göre Türk kelimesi türemekten gelmektedir.
• Ziya Gökalp'e göre Türk kelimesi türeli (kanun, nizam sahibi) anlamına gelmektedir.
• K. Müller Türk adının güçlü, kuvvetli anlamına geldiğini gösteren bir belge yayımlamıştır.
• Coğrafi ad olarak Türkiye tabiri ilk defa Bizans kaynaklarında Orta Asya için kullanılmıştır.

Orta Asya'daki başlıca kültür çevreleri

• Anav (en eski kültür)
• Afanesyevo (Türklerin en eski kültür merkezi)
• Andronova (prototürkler)
• Karasuk
• Tagar (en yeni ve gelişmiş kültür)

Kurulan devletler

Orta Asya'da:

• İskitler
• Büyük Hun Devleti
• I. Göktürk Devleti
• II. Göktürk (Kutluk) Devleti
• Uygurlar
• Avarlar
• Karluklar
• Kırgızlar
• Hazarlar
• Oğuzlar
• Türgişler
• Sabirler

Avrupa'da:

• Avrupa Hun Devleti
• Macarlar
• Bulgarlar
• Avarlar
• Kıpçaklar
• Peçenekler
• Uzlar
• Başkurtlar

İskitler

• Bilinen en önemli hükümdarları Alp Er Tunga ve Tomris Hatun'dur.
• Eyer, üzengi, gem gibi atı etkin kılan araçları icat etmişlerdir.
• Kemerli pantolonlar kullanmışlardır.
• Kurgan tipi mezarlıklar en önemli kalıntılarıdır.

Asya Hun Devleti

• Teoman tarafından kurulmuştur.
• Başkenti Ötüken'dir.
• Mete zamanında devlet en geniş sınırlarına ulaşmıştır.
• MÖ 58'te kuzey ve güney olarak parçalanmışlardır. Kuzey batıya göç ederken Güney Çin hakimiyetine girmiştir.
• Hun hükümdarları imparator anlamına gelen Tan-hu, Şan-yu unvanlarını kullanmışlardır.
• Mete kurultay ve onlu sistemin kurucusu olarak bilinir.
• Çi-çi Çin'e boyun eğmediği için hayatını kaybetmiştir.
• Tanrı, kut, böri, il, ordu, tuğ, kılıç, vb. Hunlardan kalma kelimelerdir.
• Çi-çi'nin öldürülmesi üzerine batıya göç eden Hunlar Avrupa Hun Devleti'ni kurmuşlar ve kavimler göçüne neden olmuşlardır.

Avrupa Hun Devleti

• Balamir tarafından kurulmuştur.
• Attila zamanında en parlak zamanlarını yaşadı. Attila Doğu Roma üzerine iki sefer düzenleyerek Margus ve Anatolios Antlaşmalarını yaptı.

Ak Hun Devleti

• Afganistan'da kurulmuştur.
• Eftalit olarak da anılırlar.
• Sasani ve Göktürklerle İpek Yolu mücadelesine girişince yıkılmışlardır.

Göktürk Devleti

• Bumin Kağan tarafından kurulmuştur. Ülkenin batı kısmını yabgu unvanıyla kardeşi İstemi Kağan yönetmektedir.
• Mukan Kağan döneminde en parlak zamanını yaşamıştır.
• İpek Yolu'nu hakimiyet altına almak için Ak Hunlara karşı Sasanilerle, Sasanilere karşı Bizans'la ittifak kurmuşlardır.
• Orta Asya ile Roma arasında ilk diplomatik ilişki bu devlet zamanında yaşanmıştır. Doğu Roma elçileri İstemi'yi, sonra oğlu Tardu'yu başkentlerinde ziyaret etmiştir.