Vikikitap'ı Kullanma/Viki işaretleme dili

Viki dilinin temelleri

Viki işaretleme dili çok basittir ve bu dili öğrenmenin en iyi yolu incelemek ve deneme yapmaktır. Hoşunuza giden bir biçimlendirmeye sahip bir sayfa gördüğünüzde sayfanın kodunu görmek için sayfanın üst kısmındaki "değiştir" düğmesine tıklayın. Sadece koda bakarak bazı kodların ne işe yaradığını anlayabilirsiniz, ancak bazılarında ise bu o kolay değildir ve ekstra bilgi öğrenmek gerekir.

Daha önce söylediğimiz gibi viki dilinde HTML ve CSS kodları da kullanabilirsiniz. Eğer HTML ve CSS'e aşina değilseniz bazı gelişmiş biçimlendirmeleri yapmak sizin için zor olabilir. Ancak umudunuzu kesmeyin! Vikikitap'ta her şeyi mükemmel yapmak zorunda değilsiniz; ayrıca gerek viki dilini, gerekse de HTML ve CSS dillerini öğrenmek ve burada bu kodları denemek için bolca vaktiniz var.

Viki dilini denemek için deneme tahtasını kullanabilirsiniz. Deneme tahtası herhangi bir sayfaya zarar vermeden istediğiniz denemeleri yapabileceğiniz bir sayfadır. Eğer denemek istediğiniz bir şey varsa bu deneyinizi deneme tahtasında yapın.

Viki dili hakkında yeterli bilgiye sahip değil misiniz? Vikikitap'ta viki dili hakkında yazılmış ve ayrıntılı açıklamalar, örnekler, ileri konular hakkında bilgiler vb. içeren ayrı bir kitap var. Kitabın ismi Vikimetni Düzenleme.

Paragraflar

Yeni paragraflar kodda da yeni bir paragraf oluşturarak (iki kere enter'a basıp arada boş bir satır oluşturarak) yapılır. Örnek:

Bu kod 2 paragraf oluşturacak. Bu birincisi.

Bu da ikincisi.

kodu sonucunda şu oluşur:

Bu kod 2 paragraf oluşturacak. Bu birincisi.

Bu da ikincisi.

Biçimlendirme: koyu ve eğik yazı

Metin, belirli bir kelime ve kelime grubuna vurgu yapmak amacıyla koyu ve/veya eğik yapılabilir. Bir metni koyu yapmak için metnin başına ve sonuna üçer kesme işareti (''') koyulur. Örnek:

'''Bu metin koyu yazılmıştır.'''

kodu sonucunda şu oluşur:

Bu metin koyu yazılmıştır.

Metin koyulaştırmaya genellikle önemli bir terimin ilk kullanılışında başvurulur, örneğin matematik kitabında "İntegral, ...", diye integralin tanımını yaptığınız bir cümle kurduğunuzda koyulaştırma sıkça kullanılır.Koyulaştırmanın başka bir kullanımı ise çok önemli bilgi veren cümle veya cümleleri vurgulamak amacıyladır, örneğin kimya kitabında barutu üretme deneyi yapılabilir ve deneyin hemen altında "Bunu evde denemeyin!" yazabilir. Elbette ki metin koyulaştırmanın kullanılabileceği birçok yer vardır, burada sadece birkaç örnek verilmiştir.

Bir metni eğikleştirmek (italik yapmak) için metnin başına ve sonuna ikişer kesme işareti ('', tırnak işareti (") değil) koyun. Örnek:

''Bu metin italiktir''

kodu sonucunda şu oluşur:

Bu metin italiktir

İtalik metin, bir şeye dikkat çekmek için kullanılır. Örneğin: "Bunu yapmaya kesinlikle ihtiyacınız yok". Bu cümlede "kesinlikle" kelimesi insanların kafalarına normal "kesinlikle"den daha etkili bir şekilde girecektir. Metin eğikleştirme ayrıca kitap ve filmlerin adlarını söylerken kullanılabilir, örneğin "Sinan Çetin'in Komiser Şekspir filminde ...".

Bu iki biçimlendirme kodu birlikte kullanılabilir. Örnek:

'''''Hem koyu hem eğik yazı'''''

kodu sonucunda şu oluşur:

Hem koyu hem eğik yazı

Hem koyu hem italik biçimleme, önemli bir bilgi verirken italik metnin dikkat çekiciliğini de işin içine katmak istediğimizde kullanılabilir. Ayrıca bir kitap hakkında açıklama metni yazarken de bu biçimlemeyi kullanabilirsiniz. Örnek:

'''''Bu kitap ÖSS'ye yönelik olarak hazırlanmıştır.'''''

kodu sonucunda şu oluşur:

Bu kitap ÖSS'ye yönelik olarak hazırlanmıştır.

Madde işaretli ve numaralı listeler

Madde işaretli bir liste oluşturmak için tek yapmanız gereken listenin her ögesinin başına * işareti koymaktır. Örnek:

*Bir numara
*İki numara
*Üç numara

kodu sonucunda şu oluşur:

• Bir numara
• İki numara
• Üç numara

Ayrıca istediğiniz liste ögelerini içeri kaydırabilirsiniz. Bunu yapmak için ilgili liste ögesinin başına bir * daha ekleyin. Örnek:

*Bir numara
**İki numara
*Üç numara

kodu sonucunda şu oluşur:

• Bir numara
  • İki numara
• Üç numara

Numaralı listeler de kolaydır. Her liste ögesinin başına # işareti koyarak numaralı liste oluşturabilirsiniz. Örnek:

#Bir numara
#İki numara
#Üç numara

kodu sonucunda şu oluşur:

1. Bir numara
2. İki numara
3. Üç numara

Numaralı listelerden de istediğimiz ögeleri içe kaydırabiliriz. Bunu yapmak için ilgili liste ögesinin veya ögelerinin başına bir # işareti daha ekleriz. Örnek:

#Bir numara
#iki numara
##İki numara - 1
##İki numara - 2
#Üç numara

kodu sonucunda şu oluşur:

1. Bir numara
2. iki numara
   1. İki numara - 1
   2. İki numara - 2
3. Üç numara

Önceden biçimlendirilmiş metin

Önceden biçimlendirilmiş metin, Courier gibi sabit genişlikli bir yazı tipinde ve bütün boşluklar korunmuş halde sayfaya geçirilen metin demektir. Önceden biçimlendirilmiş metin, yazılım kodlarının ve mutlaka belirli bir sırada dizilmesi gereken metinlerin yazımı gibi birçok konuda son derece faydalı bir çözüm sunar. Normalde tablo veya div kodları kullanmak verileri yaslamak için daha çok önerilir, ancak bazen önceden biçimlendirilmiş metin bunu daha iyi yapar.

Bu önceden biçimlendirilmiş bir metindir. Metin vikimetinde tam olarak nasıl yazılmışsa
sayfaya öyle geçirilir. Burayı, vikimetinde her satırın başına bir boşluk ekleyerek
oluşturduk. Ayrıca buranın bir kutu içine alındığına dikkat edin. Önceden biçimlendirilmiş
metinlerde istediğimiz metni istediğimiz yere yazabiliriz. Örnek:

   A
             B
                       C

Önceden tanımlı metinlerin dezavantajı sayfanın okunabilirliğini azaltması ve her boşluk sayfaya geçirildiği için editörün rahatça boşluk, enter gibi kaynak kodun görünüşünü kolaylaştıran yöntemlere başvurmasını engellemesidir.

Bağlantılar

Vikikitap'ta diğer sayfalara bağlantı vermenin iki yolu vardır. İlk yol koda sayfanın URL adresini yazmaktır. Örnek:

http://tr.wikibooks.org/wiki/Ana_Sayfa

kodunun sonucunda şu oluşur:

http://tr.wikibooks.org/wiki/Ana_Sayfa

Eğer vereceğimiz bağlantı Vikikitap'taki bir bağlantı içinse bu yöntem hiç de iyi bir yöntem değildir, çünkü şık gözükmez ve bu tür bir bağlantı kullanımı daha çok kaynak gösterme ve ek okuma listesi sunma amacıyla başka web sitelerine dış bağlantı vermek için kullanılır. Örneğin arama motorları hakkında yazılan bir kitabın dış bağlantılar bölümüne http://www.google.com.tr yazabiliriz.

Vikikitap'taki başka sayfalara bağlantı vermek için bizim için gerekli olan sadece sayfanın adı, yani http://tr.wikibooks.org/wiki/ adresinden sonra gelen kısımdır, URL'nin tamamı değildir. Yukarıdaki örneği düşündüğümüzde bizim için tek gerekli olan sadece "Ana_Sayfa" dır. Bu Ana_Sayfa yazısının etrafına ikişer köşeli parantez koyarsak bu sayfaya bir iç bağlantı vermiş oluruz:

[[Ana_Sayfa]]

kodunun sonucunda şu oluşur

Ana Sayfa

Ana_Sayfa Vikikitap'ın ana sayfasının adıdır. Ayrıca istersek alt çizgileri (_) boşluk ile değiştirebiliriz. Normalde MediaWiki yazılımı sayfa adlarında boşluk karakteri kabul etmez, bu yüzden bağlantılardaki boşlukları _ ile değiştirir. Yani aslında [[Ana_Sayfa]] veya [[Ana Sayfa]] demek arasında pratikte bir fark yoktur. Sayfa adlarıyla ilgili diğer önemli bir husus da sayfaların daima büyük harfle başlaması ve Vikikitap'ı çalıştıran yazılım olan Mediawiki'nin bağlantıların ilk harflerini otomatik olarak büyütmesidir, yani [[ana Sayfa]] diye bir bağlantı verdiğinizde yine Vikikitap'ın ana sayfasına gidersiniz.

Vikikitap sayfaları büyük-küçük harf duyarlılığına sahiptir. Bu yüzden [[ana Sayfa]] ve [[ana sayfa]] aynı sayfaya bağlantı vermeyecektir. Örnek:

[[ana Sayfa]] ve [[ana sayfa]] arasında fark var!

ana Sayfa ve ana sayfa arasında fark var!

Şimdi şunu merak edebilirsiniz: "Madem her iki sayfa farklı. Neden ben ikisine de tıkladığımda da aynı yere gittim?". Aynı yere gittiniz çünkü Ana sayfa sayfası aslında bir yönlendirme sayfasıydı ve sizi Ana Sayfa sayfasına yönlendirdi.

Yönlendirme bağlantı vermeyi kolaylaştıran çok güzel bir özelliktir. Vikiyazarlar bir sayfaya hangi isimlerle ulaşılabileceğini düşünürler ve bu isimleri asıl sayfaya yönlendiriler. "Ana sayfa" sayfası "Ana Sayfa" sayfasına yönlendirilerek acemi vikiyazarların yapabileceği olası bağlantı hatalarının önüne geçilebilir.

Vikikitap'taki kitap sayfalarına bağlantı verirken hem kitabın, hem de sayfanın ismini belirtmeliyiz. Örnek:.

[[Vikikitap'ı Kullanma/Vikikitap nedir?]]

çıktısı:

Vikikitap'ı Kullanma/Vikikitap nedir?

Açıkçası bu, pek de şık bir bağlantı değildir ve URL'yle bağlantı yöntemine benzemektedir. Bu sorunu çözmek için | karakteri kullanılır. Sayfa adından sonra bu işareti koyup ardından başka bir isim yazarsak ve son olarak bunları ikişer köşeli parantez arasına alırsak bağlantıya tıkladığımızda gittiğimiz sayfa değişmez, ama bağlantı yazısı değişir. Bu sayede Vikikitap'ı Kullanma/Vikikitap nedir? gibi uzun bir bağlantı yazısından kurtulmuş oluruz. Örnek:

[[Vikikitap'ı Kullanma/Vikikitap nedir?|Vikikitap nedir?]]

kodunun sonucunda şu oluşur:

Vikikitap nedir?

İsterseniz bağlantı kullanırken çeşitli yerlere boşluk koyup kaynak kodda okunurluğu artırabilirsiniz. Örnek:

[[ Vikikitap'ı Kullanma/Vikikitap nedir? | Vikikitap nedir? ]]

ancak bu kodun sayfadaki görünüşü değişmeyecektir:

Vikikitap nedir?