Vikikitap:Bot politikası

Ceviz kabuğuna sığacak şekilde bu sayfa: Elle yapılması çok uzun ve zahmetli olabilecek rutin işleri yapmakta kullanılan yazılımlara, bot denmektedir. İsteyen herkes bot yazabilir, fakat Vikikitap'ta kullanabilmesi için bir bürokratın değerlendirmesine tâbi olarak bot statüsü almalıdır. Bot statüsü almadan bot kullanılması yasaktır, engellemeye yol açabilir. Bazı durumlarda bot statüsü almadan bot çalıştırılabilir, bu durumlar politikada belirtilmiştir. Bot statüsü verilen botlar şu sayfada listelenir.

• en: Requests for the bot flag should be made here. This wiki uses the standard bot policy, and allows global bots and automatic approval of certain types of bots. Other bots should apply, and then request access from a steward if there is no objection.

Bot kullanımı

Vikikitap'da bot kullanmak isteyen kullanıcıların ilk olarak başvuru sayfasında botun tanıtımını yaparak başvurmaları gerekir. Botun neler yapacağının detaylıca anlatılması ve mümkünse örnek birkaç sayfada test edip sonuçlarına bağlantı verilmesi önemlidir. Bu sayede Vikikitapstler botu tanıyıp gerekli, kullanışlı, zararlı olup olmadığına karar vererek görüşlerini belirtebilirler. Bot statüsü bir bürokrat tarafından verilip alınır. (bkz:Bot statüsüne sahip botlar)

Botlar;

1. insanlardan çok daha yüksek süratte değişiklik yapabilme potansiyeline sahip oldukları
2. yapacakları değişiklikleri bir insandan daha düşük dikkatle inceleyebilecekleri
3. yanlış kullanıldıklarında veya arızalandıklarında ciddi aksaklıklara yol açabilecekleri

için, Vikikitap topluluğu botlardan belirtilecek yüksek standartları gereksinim olarak kabul etmektedir.

Botlarla ilgili yaşanacak sıkıntılarda bot sahibinin hesabı da engellenebileceği için bu konuda hassasiyet göstermek ve özenli olmak önemlidir.

Not: Yüksek hızlı yarı-otomatik botlar veya yüksek hızda yapılacak değişiklikler, bir insan kullanıcı tarafından yapılıyorsa bile, bazı durumlarda bot gibi değerlendirilebileceği için dikkatle değerlendirilmelidir.

Birden fazla kullanıcının çalıştırdığı botlar

Belirli türden spesifik değişiklikler yapmak amacıyla onaylanmış botları birden fazla kişinin kullanması, aşağıdaki şartları sağladığı takdirde yüksek ihtimalle sorun yaratmayacaktır:

1. Operatörün belirtilmesi – Her bir değişikliği hangi Vikikitap kullanıcısının kontrol ettiği daima, genellikle de değişiklik özetinde link verilerek belirtilmelidir. Ayrıca,
2. Operatöre güven – Tüm bot operatörleri botu topluluğun fikir birliği doğrultusunda kullanmak için gerekli beceri ve bilgiye sahip olmalıdır. Onaylı bir bota sonradan yeni bir operatör eklenecekse yeni operatörün önceden en az bir başvuruda topluluktan onay almış olması gerekir.

Botun etkinliği için şartlar

Bot kullanıcı hesabının ve bot operatörünün kullanıcı hesabının ikisinin de beş yıl boyunca hiçbir değişiklik ya da günlüğe kaydedilmiş işlem yapmaması hâlinde bot statüsü alınır. Bot statüsünün alınmasından bir hafta önce bot operatörünün mesaj sayfasında ve bürokrat duyuru panosunda bu durum açıklanır, bir haftanın sonunda bir gelişme olmaması durumunda bot statüsü alınır. Bot operatörü botu yeniden etkinleştirmek isterse bürokrat duyuru panosuna bildirerek bot grubuna yeniden alınma isteğinde bulunabilir.

Bot statüsünün verilmesi

Temel olarak bir botun gerekli bot statüsü alabilmesi için aşağıdaki niteliklere sahip olması gerekir;

• Kullanışlı olmak
• Zararsız olmak
• Operatörününkinden başka, kendine ait bir kullanıcı hesabına sahip olmak
• Kaynakları gereksiz tüketmemek
• Üzerinde anlaşma sağlanmış işlemleri yerine getirmek
• İlgili politika ve yönergelere uyum göstermek
• Yaptığı değişiklikleri 'değişiklik özeti'nde yeterli bir şekilde belirtmek.

Botun kullanıcı hesabının bulundurması gereken öğeler ise şunlardır;

• Bot hesabının kullanıcı sayfasında {{bot}} etiketi kullanılarak bot olduğunun vurgulanması
• Botun görevlerinin ve yapacağı işlemlerin detayları ile ilgili görev ve işlemlere onay verilen başvuru sayfalarına iç bağlantı
• Botun tamamen otomatik olarak mı yoksa elle mi çalıştırıldığı
• Hangi zamanlarda ve hangi aralıklarla işlemlerini gerçekleştireceği

Herhangi bir bot, başvurusunda belirttiği belirli işe ek herhangi bir işlem yapmak üzere modifiye edilirse tekrar başvuru yapılmalıdır.

Onay gerektirmeyen işlemler

Operatörler, sayıca ve sıklıkça çok az olmak kaydıyla botun görev ve işlemlerini sınırlı bir şekilde test edebilir. Bu tür test düzenlemeleri herhangi bir kullanıcı hesabından yapılabilir. Yalnızca operatörün veya kendi kullanıcı alanını etkileyen (kullanıcı sayfaları, kullanıcı mesaj sayfaları, kullanıcının modül deneme tahtaları ve bunların alt sayfaları) herhangi bir bot veya otomatik düzenleme işlemi, önceden onay alınmadan çalıştırılabilir. Vikikitap, Şablon, Modül gibi ad alanlarında yalnızca tek sayfayı etkileyen rutin işlemler tartışmaya yol açmayacak ise onay almaksızın yapılabilir.

Bot operatörleri botlarının çalışmasını değiştirmek veya genişletmek isterse, bunu bu politikaya uygun olarak yaptıklarından emin olmalıdırlar. Örneğin, sorunları düzeltmek veya belirli bir görevin çalışmasını iyileştirmek için yapılacak değişikliklerin bir sorun olması olası değildir, ancak daha büyük değişiklikler fikir birliği olmadan uygulanmamalıdır. Tamamen yeni görevler genellikle ayrı bir onay isteği gerektirir. Bot operatörleri, her görev için ayrı bir bot hesabı oluşturmak isteyebilir. Önceden onay almadan otomatik görevler gerçekleştiren hesaplar herhangi bir hizmetli tarafından engellenebilir.

Botlara sınırsız yetki verilmesi

Bot statüsü aldıktan sonra 5 yıl süre geçen ve 100.000'den fazla değişiklik yapan bot hesaplarına bürokratların fikir birliğiyle (toplu madde oluşturma hariç) sınırsız yetki verilebilir. Bu yetkiye sahip olan bot hesaplarının yeni görevler eklemek için yeni bot başvurusunda bulunması gerekmez. Koşulları sağlayan bot operatörleri bürokrat duyuru panosuna başvuruda bulunabilir.

Küresel botlar

Küresel botlar Küresel Bot Politikası uyarınca, izin verilen vikilerde kahyâlar tarafından yalnızca interviki ve çifte yönlendirme üzerinde çalışmak için onaylanan botlardır. Türkçe Vikikitapta global botların kullanılmasına izin verilmiştir.

Botla madde açılması

Vikikitap'da bir botun seri bir şekilde çok sayıda madde açması öngörülüyorsa, bunun için başvuru yapılmalı ve bot kendi başvuru sayfasında detaylıca değerlendirilmelidir. Bu değerlendirme yapılırken yol göstermesi adına bu yönerge oluşturulmuştur.

Vikikitap'da botlar madde açabilirler, ancak bot sahibinin her madde grubu için bot başvurusu yapması gerekmektedir.

Ayrıca, kullanıcılar geliştirilmeye açık, rutin temel bilgileri içerecek ve ortak paydaları olan maddeler icin kaynak dosyası hazırlayıp bot isteğinde bulunabilir.

Botun kullanacağı kaynak, açılacak olan madde dizisi için var olan çoğu ortak paydayı (temel içerik, şablonlar, interwikiler, kaynak, resim, kategori vb.) içermelidir. İlk seferde eklenemeyen az sayıda rutin bilgi ileride yine botla eklenebilir.

Açılacak tüm maddelerde aranacak özellikler

Topluluk bu ortak paydaları şu şekilde öngörmüştür:

1. Açılan maddelerin çok kısa ("X bir Y'dir.") olmaması
2. Kaynak kodunun temiz ve anlaşılır olması, yeni kullanıcıların maddenin kodunu rahatça anlayabilmesi ve düzenleyebilmesi
3. Maddelerde kullanılan verilere bağlantı verilmesi
4. Maddelerde kaynak kullanılması
5. Mümkünse fotoğraf kullanılması
6. Mümkünse maddelerin Vikiveri'ye bağlanması
7. Maddelere en az bir kategori eklenmesi
8. Tematik maddelerde (Pekin'in köyleri gibi) uygun şablonlar bulunması

Kısaca, botun açtığı maddelerde diğer kullanıcıların özellikle de yeni kullanıcıların öğrenebileceği ve geliştirebileceği viki öğeleri dikkate alınmalıdır. Bu ortak paydalar sadece tavsiye niteliğindedir. Botun açacağı maddelerle ilgili değerlendirmeler varsa botun başvuru sayfasında yapılır.

Madde açacak botlar öncelikle ilk görevleri için gereken koşulları yerine getirdikten sonra bot başvurusu yaparak bot statüsü alır. Bot statüsü verilen botlar, daha sonra benzer grup görevlerinde (örneğin İtalya'nın köyleri, Messier kataloğu gökcisimleri, otomobil modelleri) ayrı ayrı veritabanları sunup onay almalıdır. "İtalya'nın köyleri" serisi maddeler açan bir bot, "otomobil modelleri" maddeleri için tekrar başvuruda bulunmalıdır.

Yardımlı değişiklikler

Yardımlı değişiklik ya da yarı otomatik değişiklik, tekrarlayan görevleri yapan araçların yardımıyla, son onayın kullanıcılar tarafından verilmesiyle seri olarak yapılan değişikliktir. AWB ve JWB, söz konusu yazılımlara örnek olarak verilebilir. Yazım hatalarının giderilmesi, anlam ayrımı sayfalarına verilen bağlantıların düzeltilmesi, vandalizmlerin temizlenmesi ve taslak kategorilendirmeleri, bu değişiklikler arasındadır.

Yardımlı değişikliklerin itiraz edilebilecek, üzerinde fikir birliği sağlanması gerektirir nitelikte ya da tartışmalı olmamaları gerekir. Böyle bir potansiyel görülen işlemler için topluluğun görüşü alınarak fikir birliği sağlanması için çalışılmalıdır. Ayrıca bu yazılımları çalıştıran kullanıcıların makul bir itiraz durumunda cesur ol, geri al, tartış döngüsü süreci uyarınca itiraza konu işlemlerini geri almaları beklenir. Öte yandan, yardımlı değişiklik yapmak isteyen kullanıcılar, arzu ettikleri takdirde ilgili politikayla uyumlu olarak yalnızca bu tip değişiklikler yapan ayrı bir kullanıcı hesabı oluşturabilirler. Yardımlı değişiklikler için bir bot hesabı kullanılmamalıdır.

Elle değişiklik yapılan hesapların katkılarında değişikliklere dikkat edilmesi ve hız ya da nicelik peşinde koşarken nitelikten ödün vermemeleri beklenir. Yüksek hızlı ya da büyük ölçekli değişikliklerin de, fikir birliğine ters olmadıkları veya dikkatli bir insanın yapamayacağı hatalara yol açmadıkları müddetçe bir zararı yoktur. Bununla birlikte uygulama yöntemi her ne olursa olsun, işleyişi aksatıcı nitelikteki değişikliklere son verilmesi gerekir. Aksi takdirde, bu durum söz konusu değişiklikleri yapanların engellenmesiyle sonuçlanabilir. Ek olarak, yarı otomatik değişikliklerin her zaman küçük değişiklik olarak işaretlenmesi gerekir.

Yaptıkları değişikliklerinde yarı otomatik araçları kullanmayı seçen kullanıcılar; bu işlemlerin daha yüksek hızlarda, daha yoğun değişikliklerle ve daha az insan dikkatiyle gerçekleştirildiklerinin, dolayısıyla bu değişikliklere bot değişikliği gibi yaklaşılacağının bilincinde olmalıdırlar. Uzun süreli ve çok sayıda yapılan yardımcı değişiklikler, eğer insan ilgisi gerektirmeyen ve botların yapabileceği değişikliklerse, kullanıcı tarafından bir bot başvurusu yapılması ve bu değişikliklerin bir bot hesabıyla gerçekleştirilmeleri gerekmektedir. Unutulmamalıdır ki Vikikitap'yi geliştirmenin en iyi yolu, onu en pratik yolla geliştirmektir.

Yardımlı değişiklik araçlarını geliştirenler, kendi araçları için kendi onay mekanizmalarını belirleyebilirler. Bu onay süreci bir bot başvuru süreci gerektiriyorsa, ona uygun bir biçimde hareket edilmesi gerekmektedir.

Başvuru süreci

• Başvurular bir bürokrat tarafından genellikle 14 gün içinde sonuçlandırılır.
• Botun yapacağı tüm işlemler ve amaçlar açık ve net bir şekilde belirtilir.
• Başvuru sürecinde bot üzerinde değişiklik yapılamaz ve bota yeni görevler ve amaçlar eklenemez. Botla yapılmak istenen işlemleri kesinleştirmeden, bu işlemlerin uygulanabilmesi için gerekli teknik yapıyı sorunsuz biçimde üretmeden, kısacası bot hazır hâle gelmeden başvurulmaması daha iyi olacaktır. Başvuru sayfasında diğer kullanıcılarca istenen doğrultuda değişikliklerin yapılması ve daha önceden fark edilmemiş hataların giderilmesi bunun istisnasıdır ancak bu düzenlemeler bot başvurusunda belirtilen amaçtan farklı olamaz.
• Başvuru sonucunda bot statüsü verilecek olası müstakbel botların 20 deneme değişikliği hakkı doğar ve bot statüsü olmaksızın çalışırlar. Bu değişiklikler incelenir, sorun görülürse sorunların giderilmesi istenir ve yeniden 20 deneme değişikliği istenir. Eğer uygunsuz bir durum (örneğin başvuruda belirtilmemiş bir işlemin uygulanması) görülürse bot statüsü verilmez. Deneme sonrasında bir sorun veya uygunsuz bir durum görülmemesi durumunda ise bot statüsü verilir.
• Başarısız başvurular, önceki başvurudaki eksiklikler giderildikten sonra tekrar yapılabilir. Yeni başvuruda yeni bir süreç başlar.
• Bot statüsü olan botlar, önceki başvurularında belirtilenden herhangi bir şekilde farklı bir işlem gerçekleştirmek isterlerse yeniden başvuruda bulunmalıdırlar.

Bot statüsünün alınması

• Bir botun bot politikasına aykırı davranması, onaylanmış başvurularında belirttiğinden farklı işlemlerde ve amaçlarda bulunması hâlinde bir bürokrat tarafından bot statüsü alınır.
• Botun kullanışlı olmadığı, zararlı olduğu, başka bir kullanıcı hesabına geçtiği, Vikikitap'ın diğer politika ve yönergelerini ihlâl ettiği, yaptığı değişiklikleri değişiklik özetinde gerekli yeterlikte açıklamadığı görülürse bot statüsü alınır.
• 5 yıl boyunca değişiklik yapmayan hesapların bot statüsü düşürülebilir. Yetkisi etkin olmadığı için alınan bot hesaplarının operatörleri yeniden etkin olduklarında bürokrat duyuru panosuna başvurarak bot grubuna yeniden alınma isteğinde bulunabilir.