Osmanlıca/Ünlülerin Yazımı

Arap alfabesi, prensip olarak Latin alfabesinden farklıdır. Arap alfabesinde, her ünlü gösterilme mecburiyetinde değildir, önemli olan ünsüzlerdir. Ünlüleri göstermek, sadece okumaya yardımcı olmak içindir. Bunun yanında, Arapçada sadece 3 ünlü bulunurken, Türkçede 8 ünlü bulunmaktadır. Bu, bazı harflerin birden fazla sesi temsil etmesine, dolayısıyla birden fazla kelimenin aynı şekilde yazılabilmesine sebep olmaktadır.

Ünlüler ve Okutucular

Temelinde;

• A ünlüsü ا (elif) harfiyle,
• E ünlüsü ه (he) harfiyle,
• I ve İ ünlüleri ی (ye) harfiyle,
• O, Ö, U ve Ü ünlüleri ise و (vav) harfiyle gösterilmektedir.

Ünlüleri gösteren bu harflere okutucu harfler ismi verilir. Örnek kelimeler aşağıda bulunmaktadır:

قار باش یاش قاز یاز فار بار یان بال

قیز كیر چیل ییل دیل قیل پیل قیش شیش

قوش چول قول تول دوز كول یول یوز چوق

Ancak, E ünlüsünü gösterirken kaide azıcık değişmektedir. ه (he) okutucusu, ilk hecede ve kapalı hecelerde yazılmaz. Çoğunlukla kelime sonlarında yazılır. Bazı örnekler aşağıda verilmiştir:

تر یر یم بل بش تك پك سك سن

نه بیله دییه بویله چكه كوره پوره دوه شویله

Kelime başında

Kelime başında, okutucular tek başlarına ünlü sesleri gösteremezler. Bu yüzden, ünlü ile başlayan kelimelerde okunmayan bir ünsüz olarak ا (elif) kullanılmaktadır. Böylece;

• I veya İ ile başlayan kelimeler ای (elif-ye) ile,
• O, Ö, U veya Ü ile başlayan kelimeer او (elif-vav) ile,
• E ile başlayan kelimeler sadece ا (elif) ile,
• A ile başlayan kelimeler ise, yan yana iki elifin gelmesi kabul edilemez olduğu için, آ (medli elif) ile başlar.

Ayrıca, anlam karışıklığını çözmek veya okumayı kolaylaştırmak için,

• E ile başlayan kelimelerin başına أ (hemzeli elif),
• Ö veya Ü ile başlayan kelimelerin başına da أو (hemzeli elif-vav) konulabilir.

Ancak genel olarak, hemzelerin yazılıp yazılmaması keyfidir. Örnekler aşağıda bulunmaktadır.

آننه آق آت آری آجی آیاق آی آز آشی

أو أكمك أسكی أللی أجه اركك امك الك أل

ایز ایرماق ایش ایپ ایكی ایله ایچكی این ایشیق

او اون أولوم اوز اوزوم اویله اویغون اوق اوغلان

Bazı metinlerde medli elifin üstündeki med de terk edilebilir.

Düzensizlikler

Ünlülerin yazımındaki düzensizler, görece ileri bir konu olduğundan, okuyucuların önce Osmanlıca/Ünsüzlerin Yazımı sayfasını okumaları tavsiye edilir.

Ekler

Eklerin imlâsı, Osmanlıca/Eklerin Yazımı makalesinde anatalacağından burada değinilmeyecektir.

A ile biten isimler

İsimlerin köklerinin sonlarında, A ünlüsü ا (elif) ile yazılmaktansa çoğu zaman ه (he) ile yazılmaktadır. Ancak fiil köklerinin sonunda ا (elif) tercih edilmektedir.

قارغه یاره آیوه بامیه باشقه قوقله صالچه صیصقه طوغله

Bu kural, her kelimede geçerli değildir.

Yardımcı İ

St-, sk- veya sv- gibi ünsüz yığıntılarıyla başlayan Batılı kelimeler, bazen Türkçeye başlarına bir İ eklenerek geçmiştir. Bu şekilde eklenen yardımcı İ, sadece Elif ile gösterilir.

استاسیون اسویچره اسپیرتو اسكمله استانبول

Küçük ünlü uyumu

Küçük ünlü uyumu, Türkçemizde Osmanlı döneminin sonuna doğru gelişen bir özelliktir. Ancak, küçük ünlü uyumu geliştikten sonra bile, yazıda bazı kelimeler güncellenmemiştir, dolayısıyla günümüzde I veya İ'ye tekabül eden و (vav) harfleri, veya U veya Ü'ye tekabül eden ی (ye) harfleri görmek de mümkündür.

ایچون أیو قارشو كوپری قاپو طولی طوغری كرو ایلرو

Geç Osmanlı döneminde bu düzensizlik düzeltilmeye çalışılmıştır, ancak tüm yazarlar tarafından rağbet görmediğinden işleri bilakis daha çok karıştırmıştır.

Kapalı E

Az sayıda ama temel bazı kelimelerde E ünlüsü, ی (ye) harfi ile gösterilmektedir. Bu büyük olasılıkla bu kelimelerdeki E'lerin, Farsça ve Kürtçedeki gibi kapalı telaffuzundan kaynaklanmaktadır. Bu kitapta, bu tür E'ler é ile işaretlenecektir.

ایتمك دیمك ییمك ویرمك كیجه ایركن

Düşen ünlüler

ا (elif)'in düşmesi

Ardı ardına iki veya daha fazla ا (elif) olan kelimelerde, öncesinde kalın ünsüz bulunuyorsa, eliflerin ilki düşebilir.

قباق چغتای طراق قنات صقال صلاق

و (vav)'ın düşmesi

Bazı kelimelerde de vav okutucusu düşebilir. Bu kelimelerin genel bir kaidesi yoktur.

بلوط بتون بیوك چوجق كوچك طقوز بچوق

ی (ye)'nin düşmesi

ی (ye), diğer okutuculara nispeten daha sık düşer. Temel bazı kelimelerde ye kullanılmaz.

بر بز سز كبی

Yan yana 3 tane ye geliyorsa da birisi düşer.

قیی بییق ییه‌جك

Osmanlıca İçindekiler
Giriş - Alfabe - Metinler
	İmlâ	Kelime Bilgisi
Türkçe Unsurlar	Ünlüler Ünsüzler Ekler	Kefli Kelimeler Basit Bağlaçlar Zamirler Zarflar
Arapça ve Farsça Unsurlar	Ses Bilgisi Vezinler Masdarlar İsm-i Fâil ve Mefûller Türemiş İsimler İsmin çekimlenmesi Tamlamalar	Harf-i Cerler Farsça Ekler Bağlaçlar Farsça ve Arapça Sayılar